أعلام نهج‌البلاغة
| أعلام نهج‌البلاغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرتضی، هاشم (نويسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1433ق - 2012م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أعلام نهج‌البلاغة، تألیف هاشم مرتضى (معاصر)، نویسنده و پژوهشگر در حوزه نهج‌البلاغه است. این کتاب که بخشی از «سلسلة في رحاب نهج‌البلاغة» است، به شرح زندگی و فضائل چهره‌های برجسته (انبیا، اوصیا، صحابه و دیگر شخصیت‌ها) که در نهج‌البلاغه مورد اشاره قرار گرفته‌اند، می‌پردازد و ابعاد تاریخی، اخلاقی و اعتقادی آنها را روشن می‌سازد.
انگیزه نگارش
نویسنده، انگیزه خود از تألیف این اثر را پرتو افکندن بر زندگی کسانی که در «نهج‌البلاغه» از آنها یاد شده، با هدف تولی نسبت به صلحای آنها و تبری از اشقیای ایشان می‌داند[۱].
اهمیت کتاب
- روشنگری و تبیین معارف نهج‌البلاغه: این کتاب با تمرکز بر شخصیت‌های مطرح در نهج‌البلاغه، به فهم عمیق‌تر این اثر گران‌بها کمک می‌کند؛ زیرا نهج‌البلاغه را «دریایی متلاطم» می‌داند که راهنمایی برای جویندگان حق و حقیقت است و این کتاب به تشریح و شفاف‌سازی مطالب آن می‌پردازد.
- معرفی جامع شخصیت‌های نهج‌البلاغه: اهمیت دیگر کتاب در ارائه توضیحات و جزئیات درباره زندگی و نقش انبیا، اوصیا و دیگر شخصیت‌هایی است که در نهج‌البلاغه ذکر شده‌اند.
- دسترسی‌پذیری و گسترش فرهنگ نهج‌البلاغه: این اثر به دلیل نقشی که در «تشیید فرهنگ نهج‌البلاغه» ایفا می‌کند، مهم است، به‌ویژه با توجه به اینکه نسخه‌های قبلی مختصر و نایاب یا به زبان فارسی و غیر قابل استفاده برای عرب‌زبانان بوده‌اند[۲].
ساختار
کتاب با تمهید کوتاهی از نویسنده آغاز شده و مطالب در دو بخش اصلی، به بررسی شخصیت‌های برجسته نهج‌البلاغه اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدا به انبیا و اوصیا و سپس به‌ترتیب حروف الفبا، به دیگر اعلام نهج‌البلاغه پرداخته است.
سبک نگارش
- شخصیت‌محور: کتاب بر اساس شخصیت‌های برجسته در نهج‌البلاغه سازمان‌دهی شده است و هر مدخل به زندگی و نقش یک شخصیت اختصاص دارد.
- تحلیلی و توضیحی: هدف از نگارش، «نورافشانی بر زندگی» اعلام نهج‌البلاغه و تبیین «درستی یا نادرستی» آنهاست.
- مستند و ارجاعی: برای هر شخصیت، اطلاعات از منابع متعدد، شامل آیات قرآن و روایات مختلف، ارائه شده و به‌صورت جامع ارجاع داده می‌شود[۳].
- ترتیبی: بخش ابتدایی، به انبیا و اوصیا اختصاص دارد و سپس بقیه شخصیت‌ها به‌ترتیب حروف الفبا ارائه شده‌اند.
گزارش محتوا
- در تمهید، نهج‌البلاغه به‌مثابه یک «دریای متلاطم» توصیف شده است که خیر دنیا و آخرت را در خود جای داده و برای جویندگان هدایت کافی است، اما نیاز به تبیین و تحقیق دارد[۴].
- انبیا و اوصیا: این بخش، با مدخل «آدم(ع)» آغاز می‌شود و به ذکر او در قرآن کریم (۲۵ مرتبه)، داستان آفرینش، سجود ملائکه و تعلیم اسما می‌پردازد. همچنین، موضوع هبوط آدم و داستان هابیل و قابیل مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه، مباحثی چون «اصطفاء» (برگزیدگی) آدم(ع)، خلقت او از خاک و جنبه‌های مختلف آن، «سجود ملائکه» و نافرمانی ابلیس، سکونت آدم در بهشت و توبه و عصمت او از گناه شرح داده شده است. عمر آدم ۹۳۰ سال و محل دفن او مکه و سپس قدس ذکر شده است[۵].
پس از آن، زندگی و نقش انبیای دیگری چون ابراهیم(ع) که ۶۹ بار در ۲۵ سوره قرآن ذکر شده و داستان او با بت‌ها و ارتباطش با اسماعیل و اسحاق مورد بررسی قرار می‌گیرد[۶]. موسی(ع) و زندگی سخت او در مصر، داستان تولد و معجزاتش، مهاجرتش به مدین، رسالتش برای فرعون و نجات بنی‌اسرائیل از فرعون در این بخش آمده است[۷]. هارون(ع) به‌عنوان برادر و یاور موسی معرفی شده است[۸]. داود(ع) به‌عنوان پیامبر و پادشاه و صاحب زبور و عیسی(ع) به‌عنوان روح الله و کلمة الله، معجزات او و عروجش به آسمان نیز در این قسمت جای دارند[۹].
سپس، کتاب به معرفی شخصیت‌های محوری اسلام می‌پردازد:
- محمد رسول‌الله(ص) که در بسیاری از خطبه‌ها و نامه‌های نهج‌البلاغه ذکر شده است.
- علی بن ابی‌طالب(ع) به‌عنوان امیرالمؤمنین، که خطبه‌ها و نامه‌های فراوانی از ایشان در نهج‌البلاغه وجود دارد.
- فاطمه زهرا(س)، دختر پیامبر و ویژگی‌های او و مصائبی که پس از وفات پدرش بر او گذشت.
در ادامه، زندگی امام حسن(ع) شامل تولد، ویژگی‌های اخلاقی و نقش او در تاریخ اسلام و زندگی امام حسین(ع) شامل تولد، جایگاهش و واقعه عاشورا، مورد تبیین قرار گرفته است. بخش انبیا و اوصیا با معرفی امام محمد باقر(ع)، شامل تولد و کنیه‌هایش و علم گسترده او و معرفی امام جعفر صادق(ع)، شامل تولد و کنیه‌هایش و جایگاه علمی او در فقه و حدیث، به پایان می‌رسد[۱۰].
- اعلام دیگر (دیگر شخصیت‌های برجسته): این بخش پس از انبیا و اوصیا، به‌ترتیب حروف الفبا به معرفی دیگر شخصیت‌های مهمی می‌پردازد که در نهج‌البلاغه از آنها یاد شده است. هر مدخل به ارائه اطلاعات بیوگرافیکی، نقش تاریخی و ارجاعات نهج‌البلاغه به آن شخصیت می‌پردازد؛ به‌عنوان مثال، برخی از شخصیت‌های ذکرشده عبارتند از:
- ابوطالب(ع)، عموی پیامبر و حامی ایشان[۱۱].
- احنف بن قیس، صحابی و فرمانده‌ای باهوش و باوقار[۱۲].
- اشعث بن قیس [۱۳].
- ام‌جمیل، همسر ابولهب[۱۴].
- امرؤالقیس، شاعر جاهلی معروف[۱۵] و...
این بخش از کتاب، با ارائه جزئیات زندگی، مواضع و ارجاعات متنی از نهج‌البلاغه یا دیگر منابع معتبر تاریخی، به فهم جامع‌تر از شخصیت‌هایی که در کلام امام علی(ع) حضور داشته‌اند، کمک می‌کند. این بخش، شامل ده‌ها شخصیت دیگر نیز می‌شود که هریک با ذکر منابع متعدد و گاه با نقل اقوال و روایات مختلف درباره آنها، معرفی شده‌اند.
پانویس
- ↑ ر.ک: تمهید، ص5
- ↑ ر.ک: همان، 5-6
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص7، 12، 13 و...
- ↑ ر.ک: تمهید، ص5-6
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص7-12
- ↑ ر.ک: همان، ص12-13
- ↑ ر.ک: همان، ص13-15
- ↑ ر.ک: همان، ص16
- ↑ ر.ک: همان، ص16-18
- ↑ ر.ک: همان، ص19-25
- ↑ ر.ک: همان، ص26-27
- ↑ ر.ک: همان، ص29-33
- ↑ ر.ک: همان، ص35-37
- ↑ ر.ک: همان، ص38-39
- ↑ ر.ک: همان، ص39-40
منابع مقاله
تمهید و متن کتاب.