جریان‌های فکری در دورۀ سلجوقی؛ مناسبات با قدرت سیاسی

جریان‌های فکری در دورۀ سلجوقی؛ مناسبات با قدرت سیاسی
پدیدآوران	قاسم پور، داود (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۴۰۱ش
شابک	‎0-421-298-600-978
کد کنگره	‏

جریان‌های فکری در دورۀ سلجوقی؛ مناسبات با قدرت سیاسی تألیف داود قاسم پور، دورۀ سلجوقی از نظر فکری از جایگاه خاصی در تاریخ ایران برخوردار است. در این پژوهش به جریان تفکر ذیل چهار جریان فقه و شریعت، تصوف، علوم عقلی و فلسفی و اندیشۀ سیاسی و اندرزنامه نویسی پرداخته شده است.

ساختار

این کتاب در پنج بخش به نگارش درآمده است. این کتاب حاوی پنج بخش است:

بخش اول: نگاهی به تحولات سیاسی در دورۀ سلجوقی

بخش دوم: جریان های فکری شریعت محور

بخش سوم: تصوف در دورۀ سلجوقی

بخش چهارم: وضعیت جریان فکری – فلسفی و عقل گرا در دورۀ سلجوقی

بخش پنجم: جریان فکری اندیشۀ سیاسی در عصر سلجوقی

گزارش کتاب

ظهور و گسترش اسلام و برداشته شدن مرزهای سیاسی و به دنبال آن نزدیکی فرهنگ و تمدن های ایرانی، سریانی، مصری، هندی، یونانی و رومی، زمینه و بستر مناسب را برای تعاملات فرهنگی و اندیشه ای در جهان اسلام فراهم کرد. در این میان، تأکید اسلام بر اهمیت علم و دانش و همچنین ضرورت حضور در عرصۀ نبرد فرهنگی – ایدئولوژیک با جریان های مذهبی وتمدنی متعدد، موجب رشد جریان های فکری در جهان اسلام شد که در نوع خود کم نظیر بود. این فرایند با حضور و ورود دستگاه خلافت به عرصۀ تفکر و نیز شکل گیری قدرت های منطقه ای و محلی، شتابی افزون گرفت و زمینه را برای رقابت و نیز بالندگی فزایندۀ آن جریان ها فراهم کرد.

دورۀ سلجوقی از نظر فکری از جایگاه خاصی در تاریخ ایران برخوردار است. در این پژوهش به جریان تفکر ذیل چهار جریان فقه و شریعت، تصوف، علوم عقلی و فلسفی و اندیشۀ سیاسی و اندرزنامه نویسی پرداخته شده است. جریان فکری فقه و شریعت در دورۀ سلجوقی جایگاه خود را در مقام جریانی مسلط تثبیت کرد. تصوف شریعت محور نیز در این دوره موفق به نظریه پردازی در مبانی فکر خود شد. ولی در دورۀ سوم سلجوقی تصوف سکری که به حاشیه رانده شده بود، مجال رشد یافت. جریان فکری عقل محور و فلسفی نیز دراین دوره به حاشیه رانده شده بود، مجال رشد یافت. جریان فکری عقل محور و فلسفی نیز دراین دوره به واسطۀ بازبینی انتقادی در میراث فکری مکتب فکری ابن سینا، با شریعت امتزاج یافت و بخش دیگری از آن نیز ذیل تصوف قرار گرفت و درقامت حکمت اشراقی ظاهر شد. اندیشۀ سیاسی و اندرزنامه نویسی دربارۀ نظام پادشاهی و دامنۀ اختیارات آن پرداختند و در کنار آن، اندرزهایی برای حکمرانی بهتر به حاکمان سیاسی دادند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران