گذر عمر: خاطرات سیاسی باقر پیرنیا (استاندار استان‌های فارس، خراسان و نایب‌التولیه آستان قدس رضوی 1342 ـ 1350): تفاوت میان نسخه‌ها

'''گذر عمر: خاطرات سیاسی باقر پیرنیا (استاندار استان‌های فارس، خراسان و نایب‌التولیه آستان قدس رضوی 1342 ـ 1350)''' تألیف باقر پیرنیا با مقدمۀ عبدالله شهبازی، این کتاب دربرگیرندۀ خاطرات باقر پیرنیاست که به همت فرزندانش گردآوری شده است؛ گفتنی است این خاطرات به دلیل تشدید بیماری او ناتمام مانده و به همین دلیل همۀ بخش‌های زندگانی وی را دربر نمی‌گیرد.

باقر پیرنیا متولد سال 1298 در تهران، تحصیلات خود را در رشته ریاضی در دانشسرا به پایان رسانید. وی بلافاصله پس از اتمام تحصیلات، در سال 1319 در وزارت دارایی شاغل شد؛ اما پس از مدت کوتاهی به اداره کل تازه‌تأسیس انتشارات و تبلیغات انتقال یافت. در دی ماه 1324 مسئولیت امور مطبوعاتی و انتشاراتی اداره خواربار و همزمان ذیحسابی شهرستان مشهد را به عهده گرفت. سپس دو سال به عنوان مسئول حسابداری وزارت کار اشتغال یافت. در سال 1329 حکم ریاست حسابداری وزارت خارجه را دریافت کرد و تا تیرماه 1331 در این پست باقی ماند. در مهرماه همین سال پیرنیا به سمت خزانه‌دار کل انتخاب شد و تا سال 1337 که تلاش کرد به عنوان وزیر مختار اقتصادی (وابسته اقتصادی) ایران در واشنگتن به یک مأموریت خارجی اعزام شود در این پست باقی ماند. در سال 1342 به ایران بازگشت و به عنوان استاندار به استان فارس رفت. چهارسال بعد استاندار خراسان شد و تا سال 1351 در این پست باقی ماند. از این تاریخ به بعد پیرنیا به تجارت آزاد پرداخت و در سال‌های پایانی دولت محمدرضا پهلوی به کار گرفته نشد.

پیرنیا به لحاظ گرایش، راه پدر را دنبال کرد. وی هرچند در یک مقطع کوتاه به جریان سیاسی علی امینی نزدیک شد، به‌سرعت تغییر جهت داد و به اسدالله علم گرایش یافت. شاید به همین دلیل در اوج اقتدار نیروهای آمریکایی بر کشور عملاً از گردونه خارج گشت و مسئولیتی به وی واگذار نشد. پیرنیا در سال 1360 احتمالاً به دلیل طرح شکایتی علیه وی دستگیر و در فروردین 1361 آزاد شد. مدتی پس از آن برای معالجه سرطان به آمریکا رفت و تا سال 1367 که دار فانی را وداع گفت، در این کشور سکونت داشت.

این کتاب دربرگیرندۀ خاطرات باقر پیرنیاست که به همت فرزندانش گردآوری شده است؛ گفتنی است این خاطرات به دلیل تشدید بیماری او ناتمام مانده و به همین دلیل همۀ بخش‌های زندگانی وی را دربر نمی‌گیرد.

گزارش باقر پیرنیا از زندگانی پدرش ابوالحسن‌خا معاضدالسلطنه، در مواردی حاوی نکات نو و در مواردی دربرگیرندۀ نظراتی انتقادی است که علی القاعده از پدر به پسر انتقال یافته است؛ برای مثال زمانی که از زندگی مهاجران سیاسی دوران محمدعلی‌شاه در لندن و پاریس سخن می‌گوید و می‌نویسد: «جز ابوالحسن پیرنیا و سردار اسعد، دیگر نام‌آوران جنبش‌گر ایران که در پاریس و لندن گرد آمده بودند، نه‌تنها در راه آرمان ملی و هدف آزادی‌خوانی پولی خرج نمی‌کردند، که هزینۀ خود را هم به گردن این و آن می‌انداختند». این رویه در دورۀ پهلوی اول ادامه می‌یابد و در مواردی آمیزۀ اطلاعات مفید و دست‌اول با برخی نظرات انتقادی به خاطرات پیرنیا ارزش می‌بخشد. برای مثال روشن است که محمدرضاشاه در زمان فرار از ایران از نظر مالی مستأصل بود و دو ـ سه روز در رم به خرج حسین صادق و مراد اریه زندگی کرد. خاطرات پیرنیا روشن می‌کند که علت این تنگدستی بی‌پولی محمدرضاشاه نبود؛ او در آن زمان چهارده میلیون پوند در بانک‌های انگلستان نقدینگی داشت، ولی به دلیل مقررات ارزی بریتانیا در آن زمان نمی‌توانست از آن برداشت کند. این تجربه سبب شد که شاه پس از بازگشت به ایران در اولین گام به آزادکردن این پول‌ها دست برزند.