استعاره در سینمای کیارستمی: رویکردی شناختی به نقد فیلم

استعاره در سینمای کیارستمی: رویکردی شناختی به نقد فیلم
پدیدآوران	پناه‌پور، یکتا (نویسنده)
ناشر	لوگوس
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎2ـ07ـ5613ـ622ـ978
کد کنگره	‏

استعاره در سینمای کیارستمی: رویکردی شناختی به نقد فیلم تألیف یکتا پناه‌پور، نویسنده در این کتاب کوشیده است به نهفته‌های جهان سینمایی کیمیایی نزدیک‌تر شود و ارزیابی زیبایی داشته باشد. این کتاب دریافتی است ناب و زلال که بیش از نیم‌قرن سینمای کیمیایی را اندیشمندانه بررسی می‌کند و رهیافتی است بسیار نو و درخور ستایش.

ساختار

کتاب از چهار بخش تشکیل شده است.

بخش یک: مفهوم‌سازی، استعاره و سینما

بخش دو: رویکرد پیکره‌ای به تحلیل انتقادی استعاره

بخش سه: تحلیل کمی استعاره‌های «سینمای کیمیایی»

بخش چهار: تحلیل کیفی استعاره‌ها در «سینمای کیمیایی»

گزارش محتوا

مسعود کیمیایی سینماگر مؤلف، برجسته و نامدار، زمینه‌ساز موج نو با فیلم «قیصر» (1348) و کارگردان «گوزن‌ها» (1353) در نظرسنجی منتقدان است. جایگاه سترگ سینمایی کیمیایی در میان مرد زبانزد، جریان‌ساز و پیشرو بوده است. روشن است که جهان هر سینماگر مؤلفی از نمادها و نشانه‌های ویژه‌ای برخوردار است و با پژوهش و واکاوی این نشانه‌ها و مؤلفه‌ها در گفتمان آن، به جهان او نزدیک‌تر می‌شویم.

سینمای کیمیایی با پشتوانه‌ای از کلاسیک‌های زیبای تاریخ سینما و بهره‌گیری از سینمای وسترن و با پیرنگ‌های اجتماعی ـ سنتی ایران، با بیش از نیم قرن پیشینه‌اش، قهرمان‌پردازانه‌ترین سرآمد سینمای ایران است. سینمای کیمیایی جهانی است پیوسته از ناب‌ترین سکانس‌ها و دیالوگ‌ها و ساختاری سرشار از استعاره‌های ناب و مفاهیمی همچون رفاقت، عشق، اعتراض، خیانت، ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهی.

نویسنده در این کتاب کوشیده است به نهفته‌های جهان سینمایی کیمیایی نزدیک‌تر شود و ارزیابی زیبایی داشته باشد. این کتاب دریافتی است ناب و زلال که بیش از نیم‌قرن سینمای کیمیایی را اندیشمندانه بررسی می‌کند و رهیافتی است بسیار نو و درخور ستایش. همچنین راهکارهایی را برای نویسندگان توانای سینمایی برای پیگیری آثار سینماگران برجستۀ دیگر فراهم می‌آورد و می‌تواند دریچه‌ای تازه برای خوانندگان فرهیخته بگشاید.

فصل نخست کتاب مقدمه‌ای برای مباحث کتاب است. پژوهش در این کتاب در سه سطح تشخیص، تفسیر و تبیین استعاره‌ها و بر اساس سه معیار مهم زبانی، شناختی و کاربردشناختی انجام شده است. برای دستیابی به این هدف، استعاره‌ها در دو بخش کمی و کیفی تحلیل شده و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و تعیین نوع، نمونه و دامنۀ استعاره‌ها از نرم‌افزار مکس.کیو.دی.ای استفاده شده است. بنابراین این پژوهش بر آن است تا در چارچوب رویکرد پیکره‌ای به «تحلیل انتقادی استعاره» چارتریس ـ بلک برای نخستین بار، به بررسی انتقادی استعاره‌های سینمای کیمیایی بپردازد و درنهایت به مفاهیم و ایدئولوژی‌ پنهان استعاره‌ها دست یابد.

در فصل دوم در دو بخش پژوه‌های انجام‌شده در زبان فارسی و پژوهش‌های انجام‌شده در زبان‌های دیگر، به پیشینۀ مطالعات استعاره در سینما پرداخته شده است. در فصل سوم ابتدا دیدگاه‌های مختلف در ارتباط با استعاره و همچنین مرتبط با گسترش چارچوب نظری چارتریس ـ بلک شرح داده می‌شود و سپس رویکرد پیکره‌ای به «تحلیل انتقادی استعاره» پرداخته می‌شود. فصل چهارم به تعریف استعاره از دیدگاه تحلیل انتقادی استعاره اختصاص دارد و در فصل پنجم سطوح تحلیل استعاره‌ها بررسی شده است. فصل پایانی این بخش مراحل تحلیل انتقادی استعاره است.

در بخش سوم کتاب استعاره‌های سینمای کیمیایی تحلیل کمی شده‌اند؛ از این‌رو پرسش‌هایی بدین ترتیب مطرح می‌شوند: چه شواهدی از استعاره‌ها در سینمای کیمیایی وجود دارد؟ متعارف‌ترین حوزه‌های مبدأ در استعاره‌های سینمای کیمیایی کدام‌اند؟ چه معانی شناختی در استعاره‌های سینمای کیمیایی وجود دارد؟ چه معانی کاربردشناختی در استعاره‌های سینمای کیمیایی وجود دارد؟ چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در استعاره‌های سینمای کیمیایی وجود دارد؟ در راستای اهداف کلی پژوهش در این بخش، مراحل تشخیص، تفسیر و تبیین استعاره‌های سینمای کیمیایی انجام شده است؛ بدین منظور انواع استعاره‌ها بر اساس معیارهای چارچوب، شناسایی شده و متعارف‌ترین آنها مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات