نمایش مبدأ برای مقدس اردبیلی، احمد بن محمد

<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR00114.jpg|بندانگشتی|احمد بن محمد اردبیلی]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
! نام!! data-type="authorName" |احمد بن محمد اردبیلی
|-
|نام‌های دیگر 
| data-type="authorOtherNames" |مقدس اردبیلی، احمد بن محمد 

اردبيلي، احمد بن محمد

محقق اردبيلي، احمد بن محمد

|-
|نام پدر 
| data-type="authorfatherName" |محمد
|-
|متولد 
| data-type="authorbirthDate" | دهم هجری
|-
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |اردبیل
|-
|رحلت 
| data-type="authorDeathDate" |964ش / 993ق / 1585م 
|-
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |صائغ حسینی عاملی جزینی

جمال‌الدین محمود

|-
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |[[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان]]

[[الحاشیة علی إلهیات الشرح الجدید للتجرید]]

[[حدیقة الشیعة]]

[[کلمات المحققین]]

[[زبدة البیان في أحکام القرآن]]

[[اصول دین (مقدس اردبیلی)]]

[[الخراجيات]]

|- class="articleCode"
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE00114AUTHORCODE
|}
</div>

'''احمد بن محمد اردبیلی''' (متوفای 993ق-نجف)، معروف به مقدس اردبیلی و محقق اردبیلی، از مجتهدان شیعه در قرن دهم هجری است که در علومی چون فقه، تفسیر و کلام تبحری بی‌نظیر داشته است و کتب مفیدی در این زمینه تدوین کرده است. از کتب فقهی او می‌توان به «[[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان]]» اشاره کرد.

==ولادت==
احمد بن محمد اردبیلی نجفی، معروف به «مقدس»، «مقدس اردبیلی» و «محقق اردبیلی» از مفاخر علمای امامیه در قرن دهم هجری است که متأسفانه تاریخ تولدش مشخص نیست.

==اساتید==

محقق اردبیلی، علوم معقول (حکمت و فلسفه) را در شیراز نزد جمال‌الدین محمود شیرازی از بزرگ‌ترین شاگردان [[دوانی، محمد بن اسعد|جلال‌الدین دوانی]] فراگرفته است.

استادان وی در علوم منقول به‌تفصیل روشن نیست و آنچه از کتابهای شرح حال برمیآید، این است که محقق، منقولات را از محضر شاگردان شهید ثانی و جمعی از دانشمندان عراق استفاده کرده است. در کتابهای او به دو نفر از استادان و مشایخ وی در فقه و حدیث اشاره شده است. سید علی‌حسین بن محمد بن محمد مشهور به صائغ حسینی عاملی جزینی شارح «شرائع الإسلام» [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلی]] و «[[إرشاد الأذهان إلی أحكام الإيمان|إرشاد الأذهان]]» [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] و از بزرگان شاگردان [[شهید ثانی، زین‌الدین بن علی|شهید ثانی]]، به محقق اجازه روایت داده است. مقدس اردبیلی، از شیخ ظهیرالدین بن نورالدین علی بن تاج‌الدین عبدالعالی میسی فرزند شیخ علی میسی نیز روایت می‌کند. وی علم هیئت، نجوم، افلاک و ریاضیات را نیز از محضر دایی خود مولی الیاس اردبیلی که منجم و ریاضی‌دان بوده، استفاده کرده است<ref>ر.ک: برزنونی، محمدعلی، ص144</ref>.

==شاگردان==
# [[عاملی موسوی، محمد بن علی|سید محمد عاملی]]، صاحب «[[مدارك الأحكام في شرح شرائع الإسلام|مدارك الأحكام في ‌شرح شرائع الإسلام]]؛
# [[ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین|شیخ حسن بن زین‌الدین]] (م 1011)، فرزند [[شهید ثانی، زین‌الدین بن علی|شهید ثانی]]؛
# مولی عبداللّه تستری؛
# امیر علام؛
# خواجه فضل‌اللّه استرآبادی؛
# محمدعلی بلاغی؛
# [[قهپایی، عنایت‌الله|عنایت‌اللّه قهپایی]]؛
# خواجه فیض‌اللّه تفرشی<ref>جناتی، محمدابراهیم، ص28 و 29</ref>.

==اردبیلی از دیدگاه عالمان بزرگ==

عالمان بزرگ، مرحوم اردبیلی را با عبارات مختلف و گوناگون یاد کردهاند؛ از آن جمله:

مرحوم [[مجلسی، محمدباقر|مجلسی]] درباره او می‌گوید: «محقق اردبیلی از حیث تقوا و پرهیزکاری و فضل و دانش به اوج کمال رسید و من در میان قدما و متأخرین مانندش را نشنیدم».

محدث بزرگ، [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]، صاحب «[[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل]]» درباره وی، در کتاب «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|تذكرة المتبحرين]]» می‌گوید: «مولا اجل اکمل احمد بن محمد اردبیلی، شخصیتی بود عالم، فاضل، مدقق، عابد، موثق و دارای ورع...».

علامه محمد بن علی اردبیلی، درباره شخصیت او می‌گوید: «احمد بن محمد اردبیلی (رحمه‌الله) در بزرگواری، وثاقت و امانت مشهورتر از ان است که یادآوری شود. او بالاتر از قلمرو عبارت و سخن است. شخصیتی متکلّم، فقیه عظیم‌الشأن، جلیل‌القدر، بلند‌مرتبه و متورعترین و عابدترین و پرهیزگارترین اهل زمانش بوده است»<ref>جناتی، محمدابراهیم، ص23 و 24</ref>.

محقق در احیای حوزه علمیه نجف نقشی بسزا داشت و پایه‌گذار مکتب فقهی خاصی در فقه گردید. او در فقه، روشی کاملا مستقل و مخصوص به خود داشت؛ گرچه در اساس فقه، تحولی ایجاد نکرد. نوع نگرش او به منابع شناخت احکام و طرز استفاده او از قواعد فقهی و اصولی و نوع بهره‌برداری او از روایات شریف همراه با جرأت و شجاعت او در بیان فتاوا، او را صاحب مکتب خاصی در فقه گردانید؛ به‌طوری‌که در دوره صفویه و پس از آن، گروهی از بهترین فقها را پیرو روش فقهی خود کرد. [[عاملی موسوی، محمد بن علی|سید محمد عاملی]] [[عاملی موسوی، محمد بن علی|صاحب مدارک]]، [[ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین|شیخ حسن عاملی]] [[ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین|صاحب معالم]]، ملا عبدالله شوشتری، محمدمؤمن سبزواری، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملا محسن فیض کاشانی]] و [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] از آن جمله هستند. صاحب جواهر، از پیروان مکتب فقهی محقق، مثل [[عاملی موسوی، محمد بن علی|صاحب مدارک]]، سبزواری و فیض که روش آزادی‌خواهانه محقق را پسندیده و در فقه خود از روش او متأثر بودند، به‌عنوان «اتباع المقدس» یاد می‌کند؛ چراکه روش متهورانه و آزادی‌خواهانه و بی‌اعتنایی آنان را به آرا و افکار پیشینیان نمی‌پسندید<ref>برزنونی، محمدعلی، ص145</ref>.

==مرجعیت==
بدون تردید مرحوم فقیه بزرگ احمد بن محمد اردبیلی به‌عنوان یکی از مراجع بزرگ تقلید شیعیان در آن عصر مطرح بوده است و مردم بلاد، به او با این عنوان می‌نگریستند و پاسخ مسائل مورد نیاز را در بعد فردی و عبادی و اجتماعی و اخلاقی از او دریافت می‌داشتند. درهرحال، او در خلال سال‌های 984 تا 993 سمت مرجعیت تقلید شیعیان را عهده‌دار بوده. در این مدت خدمات ارزنده‌ای در تکامل بخشیدن به ابحاث فقهی انجام داد که با هیچ چیز قابل مقایسه نیست<ref>جناتی، محمدابراهیم، ص25</ref>.

==فتاوای غیر مشهور==
ایشان در برخی از مسائل فقهی از جمله طهارت خمر، مسئله موسیقی غنایی و مسئله شرایط قاضی دارای نظرات خلاف مشهور می‌باشد<ref>جناتی، محمدابراهیم، ص25</ref>.

==وفات==
ایشان در ماه صفر سال 993ق، مطابق با 963ش و 1584م، در نجف اشرف رحلت کرد و در همان مکان به خاک سپرده شد<ref>برزنونی، محمدعلی، ص144</ref>.

==آثار==
===آثار قطعی ===
{{ستون-شروع|2}}
# زبدة البيان في براهين احكام القرآن؛
# إثبات الواجب؛
# تعليقة علی ما قاله الفخر الرازي؛
# تقليد الميّت؛
# التهليلية؛
# حاشية علی شرح تهذيب الأصول؛
# حاشية علی إلهيات شرح الجديد للتجريد؛
# حاشية علی الإرشاد؛
# حاشية علی أنوار التنزيل؛
# حاشية علی التذكرة؛
# حاشية علی جامع المقاصد؛
# حاشية علی الشرائع؛
# حاشية علی شرح مختصر الأصول؛
# حاشية علی القواعد؛
# حاشية علی الكشّاف؛
# حاشية علی نتائج الأفكار؛
# حديقة الشيعة‌؛
# الخراجية الأولی؛
# الخراجية الثانية؛
# رساله عملیه در صلاة و صوم؛
# رسالة في الأحاديث (احادیثی به‌عنوان یادگاری برای صاحب معالم)؛
# رسالة في أنّ الأمر بالشيء مستلزم للنهي عن ضده؛
# رسالة في تحقيق آية '''یسئلونك عن المحيض''' و أحكامها؛
# رسالة في عدم اشتراط مقدار الدرهم في الجبهة؛
# رسالة في كون أفعال الله تعالی معلّلة بالأغراض؛
# رسالة في منجزات المريض؛
# مجمع البرهان من القرآن؛
# مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان؛
# مناسک حج؛
# مسئلة في الذبح<ref>زمانی‌نژاد، علی‌اکبر، ص93 و 94</ref>.
{{پایان}}

===آثار منسوب===
{{ستون-شروع|3}}
# إثبات الإمامة؛
# ارشاد (فقه فارسی)؛
# استيناس المعنوية؛
# بحر المناقب؛
# تعلیقات بر شفا؛
# تعلیقات بر من لا يحضره الفقيه؛
# حاشیه شرح جدید للتجرید (قسمت امامت)؛
# حديقة الحقيقة؛
# حواشی بر کتاب كاشف الحق؛
# خراجیه فارسی؛
# دوازده امام؛
# ربيع الأبرار في إثبات حقّانية الأئمة الأطهار؛
# رساله‌ای در ردّ تصوف؛
# رسالة الليل و النهار؛
# رسالة في الإمامة؛
# رسالة في طهارة الخمر؛
# زبدة الشيعة؛
# ذريعة الشيعة؛
# شرح أسماء الله الحسنی؛
# شرح الهیات شفا؛
# شرح تصریف فارسی، شرح ابیات قطر النداء، شرح شواهد سیوطی و شرح الأنموذج؛
# الشرط في ضمن العقد؛
# عقائد الإسلام ترکی، ترجمه‌های فارسی و عربی سراج الیقین؛
# کنز اللطائف و بحرالمناقب؛
# واجب الاعتقاد؛
# مسئله كلّ كلامي كاذب؛
# النص الجلي في إمامة مولانا علي(ع)؛
# كتاب الدعاء<ref>زمانی‌نژاد، علی‌اکبر، ص94</ref>.
{{پایان}}

==پانویس ==
<references />

==منابع مقاله ==
#[[:noormags:26512|جناتی، محمدابراهیم، مقاله مقدس اردبیلی در عرصه اجتهاد، مجله کیهان اندیشه، مرداد و شهریور 1375، شماره 67]]. 
#[[:noormags:209737| برزنونی، محمدعلی، مقاله روش‌شناسی تفسیر زبدة البيان، مجله مصباح، آذر و دی 1382، شماره 48]].
#[[:noormags:30500|زمانی‌نژاد، علی‌اکبر، مقاله کتاب‌شناسی محقق اردبیلی، مجله آیینه پژوهش، مرداد و شهریور 1375، شماره 39]].

{{مقدس اردبیلی}}
{{جوامع روایی شیعه}}

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان]]

[[الحاشیة علی إلهیات الشرح الجدید للتجرید]]

[[حدیقة الشیعة]]

[[کلمات المحققین]]

[[زبدة البیان في أحکام القرآن]]

[[اصول دین (مقدس اردبیلی)]]

[[الخراجيات]]

[[فهارس مجمع الفائدة و البرهان]]

[[هفده رساله (عربی و فارسی)، به ضمیمه چهار رساله از دیگران]]

[[زبدة البيان في أحكام القرآن]]

[[مقالات کنگره مقدس اردبیلی]]


[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:مفسران شیعه]]
[[رده:محدثان شیعه]]