نمایش مبدأ برای ستیز و دشمنی بنی‌امیه و بنی‌هاشم و پیامدهای آن

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR20830J1.jpg
| عنوان = ستیز و دشمنی بنی امیه و بنی هاشم و پیامد های آن
| عنوان‌های دیگر = النزاع و التخاصم فیما بین بنی امیه و بنی هاشم. فارسی
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[مقریزی، احمد بن علی]] (نويسنده)
[[مدرس بستان آبادی، محمد باقر]] (مترجم)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =   ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ ‎‏ن‎‏4041‎‏ 234 DS‎‏ 
| موضوع =اسلام - تاریخ - از آغاز تا 41ق. - امویان - هاشمیان
|ناشر 
| ناشر = مؤسسه انتشارات امير کبير. شرکت چاپ و نشر بين ‌الملل
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1383ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE20830AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 964-304-173-5
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 20830
| کتابخوان همراه نور = 20830
| کد پدیدآور = 637
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''ستیز و دشمنی بنی‌امیه و بنی‌هاشم و پیامدهای آن'''، نوشته [[مقریزی، احمد بن علی|احمد بن علی مقریزی]] (766-865ق) است. اصل آن به زبان عربی و با عنوان [[النزاع و التخاصم فی ما بین بنی أمیة و بنی‌هاشم]] است. این اثر به همراه رساله‌ای از [[ابوعثمان عمر بن بحر]]، معروف به [[جاحظ]] (۱۶۰-۲۵۵ق) که در ذم بنی‌امیه نوشته، به دست «[[مدرس بستان آبادی، محمد باقر|محمدباقر مدرس بستان‌آبادی]]» به فارسی ترجمه و تحقیق شده است.

==محتوای کتاب==
نخست، این نکته درخور توجه است که [[مقریزی، احمد بن علی|مقریزی]] شیعه نبوده و اهل سنتی است که در آغاز حنفی بوده، سپس به مذهب شافعی گراییده است. اما شخصیت او چنان است که به هنگامِ تحلیل تاریخی از رخدادهای صدر اسلام تا روی کار آمدن عباسیان، شیوۀ میانه و انصاف را پیش می‌گیرد؛ او با واقع‌بینی، ستم‌ها و جنایت‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس را واکاوی می‌کند. حتی با اینکه به‌درستی منصب خلافت برای شیخین باور دارد و حدیث غدیر را نادیده می‌گیرد، خلاف‌ها و خطاهای آن دو خلیفه را از نگاه خود دور نمی‌افکند. این کتاب در قرن هشتم که دوران ضعف شیعه و قدرت و سیطرۀ اهل‌سنت بوده، نوشته شده است. در این دوره، سخن‌گفتن از فضیلت‌های اهل‌بیت(ع)، مظلومیت آنان و جنایت‌های رفته بر ایشان، آسان نبود و بسیاری همچون «[[شهید اول، محمد بن مکی|شهید اول]]» جانشان را بر سر این کار از دست دادند. کتاب [[مقریزی، احمد بن علی|مقریزی]] نخستین‌بار، در سال 1363ش با عنوان «بنی‌هاشم و بنی‌امیه» و با ترجمه [[میرسید جعفر غضبان]] چاپ شده است.<ref>ر.ک: مقریزی، احمد بن علی، بنی‌هاشم و بنی‌امیه</ref> ‏بار دیگر نیز در سال 1382ش با عنوان «اختلاف و درگیری بنی‌امیه و بنی‌هاشم» با ترجمه احسان مقدس در انتشارات نیلو چاپ شده است.<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، ص14-13</ref> ‏و آخرین‌ بار با عنوان «فرجام یک دشمنی: دشمنی بنی امیه و بنی هاشم از آغاز تا پایان خلافت عباسی (بر اساس دیدگاه اهل سنت)» به دست [[سید عباس بنی‌هاشمی بیدگلی]] در سال 1399ش ترجمه و تحقیق شده است.<ref>ر.ک: مقریزی، احمد بن علی؛  فرجام یک دشمنی</ref>‏

[[مقریزی، احمد بن علی|مقریزی]] ریشه‌های درگیری و ستیز بنی‌امیه و بنی‌هاشم را در دوره پیش از اسلام جستجو می‌کند. او از وارستگی و پاکی‌ هاشم، (پسر عبد مناف) و پلیدی‌های امیه، (پسر یا پسرخواندۀ عبد شمس) می‌نویسد و دامن سخن را به صدر اسلام کشانده، از عُقبه بن ابی معیط، ابوسفیان، هند و معاویة بن مغیره می‌گوید. سپس، به رخدادهای پس از درگذشت پیامبر(ص) و خلافت ابوبکر و عثمان می‌پردازد و جانگرفتن دوباره بنی‌اُمیه را به هنگام خلافت عثمان گوشزد می‌کند. او بحثی را نیز در تنزیه بنی‌هاشم از ریاست دنیوی و جایگاه والایی که در مقام‌های معنوی دارند، طرح می‌کند و برای اثبات آن به حدیث «تسبیح زهرا(س)» و به احتجاج عبدالله بن عمر با [[امام حسین(ع)]] هنگام رفتن ایشان به‌سوی کوفه استناد می‌نماید. مقریزی در ادامه، به مقدمات روی کار آمدن بنی‌عباس پرداخته، از ابراهیم امام و شقاوت او و سپس سفاح، منصور و ابومسلم خراسانی سخن می‌گوید و ستمگری‌ها و جنایت‌های آنان را بازگو می‌کند. او تحلیل تاریخی‌اش را به دوره خلافت مامون می‌کشاند و از زوال عربیّت حکومت، بهادادن به عجم، منزلت بخشیدن به تُرکان و رواج فلسفه به دست مامون شِکوه می‌کند. فجایع خلافت منتصر، برآمدنِ آل بویه، فتح بغداد، پایان خلافت بنی‌عباس و شبیه‌سازی خلافت اسلامی با سرنوشت قوم موسی(ع) با استناد به حدیثی از پیامبر(ص) پایان‌بخشِ نوشتار او است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص132-27</ref>‏

===ترجمه‌ها===
در ترجمه «[[بنی‌هاشمی بیدگلی]]» نسبت به ترجمه «[[مدرس بستان آبادی، محمد باقر|بستان‌آبادی]]» و «[[میرسید جعفر غضبان]]» از واژگان پارسی بیشتر بهره گرفته شده است. در هر سه اثر، ترجمۀ معنایی کم‌وبیش دیده می‌شود؛ اما هیچ‌کدام از دایرۀ ترجمه لفظی بیرون نرفته‌اند. دیگر اینکه نشانه‌های ویرایشی در هیچ‌کدام به‌خوبی رهایت نشده است. ترجمه غضبان از ویرایش کمتری در واژه‌ها برخوردار است. نمونۀ سبک ترجمه بستان‌آبادی این‌گونه است:

«[[مقریزی، احمد بن علی|امام تقی‌الدین ابوالعباس المقریزی]] می‌گوید حمد خدایی را که اعطاکننده است هرچه را که بخواهد به هر کسی که اراده کند و به اراده و قضای او ردکننده ای نیست...اما بعد بسیاری از اوقات در شگفت بودم از تعدی و تجاوز و دست‌درازی بنی‌امیه به‌سوی خلافت باوجود دوری آنها از ریشه و اصل و حسب رسول خدا و قرب و نزدیکی بنی‌هاشم به او» .<ref>   ر.ک: متن کتاب، ص27</ref>‏

و نمونۀ سبک ترجمه بنی‌هاشمی بیدگلی نیز بدین‌گونه است:

«سپاس ذات بی‌همتایی راست که هرچه خواهد به هر که بخواهد می‌دهد. بخشش او را مانعی نیست و خواست و فرمانش را چیزی برنمی‌گرداند... بعد از ستایش و درود بر خدا و پیامبر، من از اینکه بنی‌امیه باوجود فاصله و دوری آنها از پیامبر و نزدیکی بنی‌هاشم به پیامبر(ص) چگونه دست یازیدند همواره در شگفت بودم» .<ref> ر.ک: مقریزی، احمد بن علی؛  فرجام یک دشمنی، ص21</ref>‏

نمونۀ ترجمه میرسید جعفر غضبان نیز چنین است:

«[[مقریزی، احمد بن علی|تقی‌الدین ابوالعباس]] می‌گوید سپاس‌گزار خداوندی هستم که هر چه برای هر کس خواست به او می‌دهد و هیچ‌چیز و هیچ‌کس مانع بخشایش او نیست... اما بعد بیشتر اوقات پیش خود فکر می‌کردم که بنی‌امیه با آنکه از ریشه واصل رسول خدا(ص) نبودند چگونه دست تعدی به‌طرف مقام خلافت دراز کرده و خود را جانشین‌ رسول خدا دانستند».<ref>ر.ک: مقریزی، احمد بن علی؛  بنی‌هاشم و بنی‌امیه، ص29-28</ref>‏

==رساله‌ای در ذم بنی‌امیه==
این رساله از [[جاحظ، عمرو بن بحر|ابوعثمان عمر بن بحر]]، معروف به [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] (۱۶۰-۲۵۵ق) است که آن را در نکوهش خاندان امیه نوشته است. نام دیگر رسالۀ جاحظ کتاب النّابتة است که در مجموعه‌ای از آثار او با عنوان [[رسائل الجاحظ]] آمده است. ترجمه فارسی این اثر به دست [[مدرس بستان آبادی، محمد باقر|محمدباقر مدرس بستان‌آبادی]] انجام‌یافته است.

==پانویس ==
<references/>
==منابع مقاله==
# متن کتاب
# مقدمه مترجم
# مقریزی، احمد بن علی؛  فرجام یک دشمنی: دشمنی بنی‌امیه و بنی‌هاشم از آغاز تا پایان خلافت عباسی (بر اساس دیدگاه اهل‌سنت)، ترجمه و تحقیق سید عباس بنی‌هاشمی بیدگلی، تهران، هرمس، 1399ش.
# مقریزی، احمد بن علی؛ بنی‌هاشم و بنی‌امیه، ترجمه میرسید جعفر غضبان، تهران، در انتشارات مرتضوی، چاپ اول، 1363ش.



==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
[[النزاع و التخاصم فی ما بین بنی أمیة و بنی‌هاشم]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده: تاریخ (عمومی)]]
[[رده: تاریخ آسیا]]
[[رده: تاریخ شبه جزیره]]
[[رده:مقالات بازبینی شده2 مهر 1404]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ مهر 1404 توسط سید حمید رضا حسینی هاشمی]]
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ مهر 1404 توسط فریدون سبحانی]]