نمایش مبدأ برای جهضمی، اسماعیل بن اسحاق

<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR47938.jpg|بندانگشتی|جهضمی، اسماعیل بن اسحاق]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
! نام!! data-type="authorName" |جهضمی، اسماعیل بن اسحاق
|-
|نام‎های دیگر 
| data-type="authorOtherNames" |

|-
|نام پدر 
| data-type="authorfatherName" |اسحاق
|-
|متولد 
| data-type="authorbirthDate" |199ق
|-
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |بصره
|-
|رحلت 
| data-type="authorDeathDate" |282ق
|-
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |[[مسلم بن ابراهیم فراهیدی]]
[[سلیمان بن حربِ واحشی]]

[[علی بن اسحاق مدینی]]
|-
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |[[فضل الصلاة علی النبي صلي‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم]]

أحكام القرآن
|- class="articleCode"
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE47938AUTHORCODE
|}
</div>

'''اسماعیل بن اسحاق جهضمی''' (199-282ق)، قاضی، محدث، ادیب و فقیه مالکی قرن سوم.

==خاندان==
پدرش، اسحاق بن اسماعیل بن حماد بن زید بن بابک جهضمی، در ایام خلافت مأمون (198-218ق)، عهده‌دار دیوان مظالم در مصر بود و ظاهراً در ایام خلافت معتصم (218-227ق) به بصره مهاجرت کرد و در آنجا نیز عهده‌دار دیوان مظالم شد. شهرت او به جهضمی نیز ظاهراً به سبب سکونتش در محله جهاضمه بصره بوده است. وی در 230 در بصره درگذشت. اسماعیل بن اسحاق - ‌که بیشتر به اسماعیل قاضی شهرت دارد - ‌از آل حماد، خاندان مشهور مالکی بود که در عراق جایگاه رفیعی داشتند.

==ولادت==
اسماعیل بن اسحاق جَهْضَمی در سال 199ق، در بصره به دنیا آمد.

==تحصیلات==
تحصیلاتش را در زادگاهش به پایان برد و باقی عمر خود را در بغداد گذراند.

==اساتید و شیوخ==
از محدثانی چون [[مسلم بن ابراهیم فراهیدی]] (متوفی 317ق)، [[سلیمان بن حربِ واحشی]] (متوفی 317ق) و [[علی بن اسحاق مدینی]] (متوفی 234ق) حدیث شنید. فقه مالکی را از احمد بن مُعَذَّل بن غیلان بصری (متوفی ح 240ق) فراگرفت. وی مهم‌ترین استادان خود را همین شخص و نیز [[علی بن اسحاق]] ذکر کرده است.

از استادان وی در علم قرائت، از [[قالون]] (متوفی 220ق) و [[نصر بن علی جهضمی]] (متوفی 250ق) نام برده شده است.

==شاگردان==
از مشهورترین افرادی که از اسماعیل بن اسحاق سماع حدیث کرده‌اند، [[عبدالله بن احمد بن حنبل]] (متوفی 290ق)، ابراهیم بن محمد بن عَرَفَه نَفْطَویه (متوفی 323ق) و [[ابوبکر محمد بن قاسم انباری]] (متوفی 328ق) بوده‌اند.

از شاگردان مشهور وی در فقه، برادرزاده‌اش [[ابراهیم بن حماد]] (متوفی 323ق)، [[دولابی، محمد بن احمد|ابوبشر محمد بن احمد دولابی]] (متوفی 310ق) و [[قاسم بن اصبغ|قاسم بن اَصْبَغ]] (متوفی 340ق) شایان ذکرند.

==فعالیت‌های علمی و مشاغل==
اسماعیل بن اسحاق نخستین فقیه مالکی بود که آرای مالک بن انس را در عراق رواج داد و به رد آرای فقهی عالمان و فقهای شافعی و حنفی پرداخت. وی بخش اعظم زندگی خود را در بغداد به امر قضا گذراند. خطیب بغدادی و قاضی عیاض گزارش مفصّلی آورده‌اند از موارد نصب و عزل وی و مشکلاتی که گاه با خلفا داشته است. بعد از مرگ ابن ابی‌شوارب (متوفی 247ق)، جهضمی به قاضی‌القضاتی عراق رسید. وی در نزاع میان معتمد عباسی و یعقوب بن لیث صفاری (متوفی 265ق) نامه خلیفه را همراه با گروهی به یعقوب رساند. جهضمی در علوم ادبی و شعر نیز مهارت داشت؛ چندان‌که ابوالعباس مبرَّد (متوفی 285ق)، ادیب و نحوی و لغوی مشهور، وی را در صرف و نحو و علوم ادبی از خود برتر می‌دانست. وی در علوم و تفسیر قرآن نیز دست داشت و کتاب‌هایی در این زمینه نوشت.

==جایگاه جهضمی==
[[ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد|ابن ابی‌حاتِم رازی]]، جهضمی را عالمی ثقه و صدوق معرفی کرده و [[باجی، سلیمان بن خلف|اَبُوالوَلید سلیمان بن خلف باجی]] (متوفی 474ق) قوّت او را در اجتهاد ستوده و او را بعد از مالک، نخستین فقیه مالکی صاحب اجتهاد دانسته است. [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] و [[قاضی عیاض، عیاض بن موسی|قاضی عیاض]]، به نقل از نصر بن علی جهضمی، وی را برترین فرد آل‌ حماد در زمان خود دانسته‌اند.

==وفات==
اسماعیل بن اسحاق در ذی‌حجه 282 درگذشت.

==آثار==
# الرّد علی محمد بن الحسن الشيباني؛
# الرّد علی الشافعي في مسألة الخُمس؛
# المبسوط؛
# أحكام القرآن؛
# معاني القرآن و إِعرابه؛
# أَهْوال القيامة؛
# شواهد المُوَطَّأ؛
# فَضل الصَلاة عَلی النبي؛
# أحاديث مالك بن أَنَس؛
و...<ref>ر.ک: قاسم‌پور، محسن، ج11، ص‌524-525</ref>.

==پانویس==
<references/>

==منابع مقاله==
قاسم‌پور، محسن، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1386ش.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[فضل الصلاة علی النبي صلي‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم]]

[[أحكام القرآن (جهضمی‌‌)]]

[[رده:زندگی‌نامه]]