نمایش مبدأ برای القواعد و الفوائد في الفقه و الأصول و العربية

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR02745J1.jpg
| عنوان =القواعد و الفوائد في الفقه و الأصول و العربیة
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران = 
[[شهید اول، محمد بن مکی]] (نویسنده)

[[حکیم، عبدالهادی سید محسن]] (محقق)
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏9‎‏ق‎‏9
| موضوع =
فقه جعفری - قرن 8ق.
| ناشر = 
مکتبة المفيد
| مکان نشر =قم - ایران
| سال نشر = 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02745AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =2
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02745
| کتابخوان همراه نور =02745
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''القواعد و الفوائد في الفقه و الأصول و العربية'''، به زبان عربى، اثر [[شهيد اول]]، محمد بن مكى عاملى (734 - 786ق)، است. وى، از علماى بزرگ شيعه و از فقهاى برجسته قرن هشتم هجرى است. اين كتاب، مجموعه قواعد فقهى و اصولى و يك سرى قواعد عربى است كه از آنها احكام فقهى استنباط مى‌گردد.

كتاب «القواعد و الفوايد»، اولین كتابى است كه توسط علماى شيعه در اين موضوع نگاشته شده و بسيار مورد توجه و عنايت ديگر فقهاى شيعه قرار گرفته است.

تاريخ دقيق نگارش اين كتاب مشخص نيست، اما با توجه به اجازه روايى كه [[شهيد اول]]، به يكى از شاگردان خود به نام ابن خازن داده، معلوم مى‌گردد كه تاريخ نگارش اين كتاب، قبل از 12 رمضان سال 784ق، بوده است. وى، در اين اجازه روايى مى‌فرمايد:

«از ديگر تأليفات من، كتاب «القواعد و الفوايد» است. اين كتاب، در علم فقه مى‌باشد و مختصر است و شامل ضوابط كلى اصولى و فرعى است كه احكام شرعى از آن استنباط مى‌گردد و تا كنون علماى شيعه مانند آن را ننگاشته‌اند».

==ساختار==
اين كتاب، داراى دو جلد و شامل 302 قاعده فقهى و تنبيهات و فروع فراوان است كه بسيارى از مسائل شرعى را در بر مى‌گيرد.

[[شهيد اول]]، در اين كتاب، ابتدا قاعده و يا فايده‌اى را مطرح نموده، سپس به طرح فروع فقهى آن مى‌پردازد و اگر استثنائاتى نيز وجود داشته باشد، بيان مى‌نمايد.

==گزارش محتوا==
مؤلف، در اين كتاب، تنها به نقل نظرات علماى شيعه اكتفا نمى‌كند، بلكه نظريات و آراى بسيارى از علماى اهل تسنن را نيز آورده است. او، در اين كتاب، به مقايسه و بررسى آرا و مذاهب فقهى گوناگون پرداخته است كه اين خود دلالت بر وسعت اطلاعات و گستردگى معلومات فقهى ايشان دارد.

وى، در اجازه روايى خود به ابن خازن، يكى از شاگردان خود، مى‌فرمايد: «من به واسطه چهل شيخ از علماى اهل تسنن در مكه و مدينه و دارالسلام(بغداد) و مصر و دمشق و بيت‌المقدس و مقام حضرت ابراهیم(ع) در الخليل، اجازه روايت دارم»([[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار  علیهم‌السلام|بحار الانوار]]، جلد 104، صفحه 190، چاپ بيروت).

[[شهيد اول]]، به نقل نظريات ديگر علما اكتفا نكرده، بلكه به ذكر ادله و استدلال آنها نيز پرداخته و به مناقشه و نقد و بررسى آنها مى‌پردازد.

وى، نظم و ترتيب خاصى را ميان قواعد فقهى و اصولى و عربى رعايت ننموده و به صورت پراكنده به طرح آنها پرداخته و لذا شاگرد ايشان، [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|مقداد بن عبدالله سيورى حلى]]، به ترتيب و تهذيب اين كتاب پرداخته و نام آن را «نضد القواعد الفقهية» نهاده است.

[[شهيد اول]]، بر بسيارى از منابع معتبر شيعه و اهل تسنن استناد نموده و كتاب وى، از اين جهت، از غناى بالايى برخوردار است؛ منابعى از قبيل:
{{ستون-شروع|2}}

# «[[المقنع]]»، نوشته [[شيخ صدوق]]؛
# «[[المقنع]] ة»، نوشته [[شيخ مفيد]]؛
# «[[الانتصار]]»، نوشته [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد‌ ‎مرتضى]]؛
# «الخلاف»، نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]؛
# «المبسوط»، نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]؛
# «النهایة»، نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]؛
# «السرائر»، نوشته ابن إدريس؛
# «الكافى»، نوشته ابوالصلاح حلبى؛
# «الجامع للشرائع»، نوشته يحيى بن سعيد حلى؛
# «شرائع الاسلام»، نوشته [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛
# «المعتبر»، نوشته [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛
# «تحرير الاحكام»، نوشته [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛
# «قواعد الاحكام»، نوشته [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛
# «مختلف الشيعة»، نوشته [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛
# «منتهى المطلب»، نوشته [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛
# «إيضاح الفوايد»، نوشته [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]]؛ 
# «المهذب»، نوشته شيرازى؛
# «المجموع في شرح المهذب»، نوشته نووى؛
# «الوجيز»، نوشته [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]؛
# «فتح العزيز في شرح الوجيز»، نوشته رافعى؛
# «قواعد الاحكام»، نوشته ابن عبدالسلام؛
# «الفروق»، نوشته قرافى.
{{پایان}}
اين كتاب، با تشريح قاعده «الفقه لغة الفهم» آغاز مى‌شود و با بررسى قاعده «كل ما يضم الى نية التقرب مما لا ينافى الاخلاص، لا يقدح في صحة العبادة»، به پایان مى‌رسد.

== وضعيت كتاب ==
اين كتاب، بسيار مورد توجه علماى شيعه قرار گرفته و تا كنون شرح‌ها و حواشى فراوانى بر آن نگاشته شده است، مانند:

# حاشيه شيخ ابوالقاسم، على بن طىّ عاملى، درگذشت 855ق؛
# حاشيه [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهایى]]، محمد بن حسین بن عبدالصمد جبعى عاملى، درگذشت 1031ق؛
# حاشيه ميرزا قاضى بن كاشف‌الدين، محمد يزدى، درگذشت 1056ق؛
# حاشيه شيخ محمد بن على حرفوشى، درگذشت 1059ق؛
# حاشيه ملا حسن، على بن عبدالله شوشترى، درگذشت 1075ق؛
# شرح ميرزا ابوتراب، معروف به ميرزا آقا قزوينى حائرى، درگذشت بعد از سال 1292ق؛
# حاشيه شيخ محمد بن محمدباقر، مشهور به فاضل ايروانى، درگذشت 1306ق؛
# حاشيه سيد‌ ‎اسماعيل بن نجف مرندى، درگذشت 1318ق؛
# شرح شيخ على بن على رضا خويى، درگذشت 1350ق؛
# حاشيه سيد‌ ‎[[عصار، سید محمد|محمد بن محمود حسینى لواسانى تهرانى]]، معروف به عصار، درگذشت 1356ق.

==منابع مقاله==
متن و مقدمه كتاب.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[الفروق]]

[[الأقطاب الفقهية علی مذهب الامامية]]

[[عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام و مهمات مسائل الحلال و الحرام]]

[[بحوث في قاعدة الفراغ و التجاوز]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده: فقه و اصول]]
[[رده: فقه مذاهب]]
[[رده: فقه شیعه]]