نمایش مبدأ برای کهن شهرها

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR100837J1.jpg
| عنوان = کهن شهرها
| عنوان‌های دیگر = المسالک و الممالک. برگزیده ** تلخیص و باز نویسی کتاب مسالک الممالک اثر ابو اسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[صفی‌نژاد، جواد]] (نويسنده)
[[اصطخری، ابراهیم بن محمد]] (نويسنده)
[[ایرانی، اکبر]] (سایر)
[[مختارپور قهرودی، علیرضا]] (سایر)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  ص7ک9 123 G 
| موضوع =جغرافیا - ایران - جغرافیا - کشورهای اسلامی - جغرافیا - اصطخری، ابراهیم بن محمد،  - 346ق. - المسالک و الممالک - اقتباسها 
|ناشر 
| ناشر = اهل قلم
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1383ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE100837AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 100837
| کتابخوان همراه نور = 100837
| کد پدیدآور = 15356
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''کهن‌شهرها'''، تلخیص و بازنویسی کتاب [[المسالك و الممالك (اصطخري)|مسالك الممالك]]، اثر [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری]] (متوفی 340/346ق)، به کوشش [[صفی‌نژاد، جواد|جواد صفی‌نژاد]] (متولد 1308ش) است.

کتاب کم‌حجمی که پیش‌ رو دارید، تلخیص و تحریری است از کتاب «[[المسالك و الممالك (اصطخري)|مسالك الممالك]]» [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخری]]، تألیف‌شده در قرن چهارم هجری قمری. این کتاب ارزشمند بازگوکننده شناختی از کشورهای مختلف جهان شناخته‌شده در آن روزگار، به‌خصوص سرزمین‌های کشورهای اسلامی است که مطالب ارزنده‌ای درباره جغرافیای انسانی، جغرافیای تاریخی، تاریخ محلی، مردم‌شناسی و کشاورزی بومی، در بر دارد<ref>ر.ک: مقدمه، ص3</ref>‏.

کتاب حاضر تلخیص و تحریری است از کتاب [[المسالك و الممالك (اصطخري)|مسالك الممالك اصطخری]]، بر اساس دو ترجمه فارسی کهن از آن در چارچوب مفهومی و ادغامی هر دو متن در تحریر واحد. این دو ترجمه عبارتند از: اول، ترجمه [[المسالك و الممالك (اصطخري)|مسالک و ممالک]] مربوط به قرن پنجم یا ششم که نسخه موجود رونوشتی است از اصل به کتابت [[ابن ساوجی]] در سال 726ق؛ دوم، ترجمه دیگری به قلم [[محمد بن اسعد بن عبدالله تستری]] در سال 696ق. هر دو ترجمه به کوشش [[افشار، ایرج|ایرج افشار]] تصحیح و منتشر شده‌اند<ref>ر.ک: بررسی محتوای کتاب اصطخری، ص5-6</ref>‏.

[[صفی‌نژاد، جواد|جواد صفی‌نژاد]] نکات برجسته کم‌نظیری که در فصول متن کهن کتاب نهفته است و پژوهشگران درگذشته توجهی بدانها ننموده‌اند را برگزیده و پیش از ارائه متن کتاب، به تحلیل و تفسیر آنها پرداخته است:
# نظریه مکه مرکزی: نظریه مکه مرکزی که در دنیای اسلام از جایگاه والایی برخوردار است، این است که رسّامان نقشه در اوایل اسلام پذیرفته بودند که نصف‌النهار خالدات، خطی است فرضی در سطح کره زمین بین دو نیم‌کره شرقی و غربی...، ولی مسلمانان نسبت به اعتقادات خود، خانه کعبه در مکه را مرکز زمین تصور می‌کردند و نصف‌النهار مکه را مرز بین سرزمین‌های شرق و غرب محاسبه می‌نمودند.
# آبیاری مدّی: [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخری]] در کتاب خود خبر از آبیاری مدّی [آب افزون] در شهر اَبُلَّه می‌دهد... این آبیاری مدی در تمامی بریدگی‌های سواحل دریا اثرگذار بود و به همین ترتیب در نخلستان‌های آبادان و اطراف هم به همین شیوه آبیاری می‌گردیدند.
# تقسیم‌بندی پهنه ایالت‌ها: در زمان ساسانیان هر ایالت به چندین «کوره» و هر کوره به چندین طَسوج [معرّب‌شده تسو (ناحیه)] تقسیم می‌گردیدند؛ مثلاً در تاریخ قم می‌خوانیم: «کوره قم» و یا «کوره همدان» و یا در [[المسالك و الممالك (اصطخري)|مسالك الممالك اصطخری]] آمده: ولایت اهواز را «کوره هرمز» می‌گفتند<ref>ر.ک: همان، ص19-23</ref>‏.