نمایش مبدأ برای هفتادوسه ملت یا اعتقادات مذاهب

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR67972J1.jpg
| عنوان = هفتاد و سه ملت، يا، اعتقادات مذاهب
| عنوان‌های دیگر = رسا‌له‌ای در فرق‌ اسلام‌ از آثا‌ر قرن‌ هشتم‌ هجری
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[نامشخص 2]] (نويسنده)
[[مشکور، محمدجواد]] (مصحح)
[[مشکور، محمدجواد]] (مقدمه‌نويس)
|زبان
| زبان = عربی - فارسی
| کد کنگره =  /ه۷  236 BP 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = 
| مکان نشر = 
| سال نشر = 1337ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE67972AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 67972
| کتابخوان همراه نور = 67972
| کد پدیدآور = 13453
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''هفتادوسه ملت یا اعتقادات مذاهب'''، رساله‌ای است در معرفی فرق اسلام، از آثار قرن هشتم هجری که به اهتمام و تصحیح [[مشکور، محمدجواد|محمدجواد مشکور]] منتشر شده است.

اثر حاضر، رساله‌ای است که در سال 887ق، به دست کاتبی به نام [[حسین بن شمس الحسینی استرآبادی]] در دارالسلطنه تبریز، کتابت شده است. عنوان رساله و نام مصنف آن معلوم نیست و فقط در رویه اول از ورق دوم، عبارت «در اعتقادات مذاهب» نوشته شده است. از مطاوی رساله، چنین به‌ دست می‌آید که مصنف پس از روزگار [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا جلال‌الدین بلخی رومی]] می‌زیسته و به اشعار وی در [[کلیات شمس تبریزی|دیوان شمس تبریزی]] مکرر استناد جسته و بی‌شک از علمای قرن هشتم و یا نهم هجری بوده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص3-4</ref>.

از سبک عبارت و ساختمان بعضی از جملات، چنان برمی‌آید که مصنف، از مردم شهر تبریز بوده و مانند قطران و همام تبریزی، زبان مادری‌اش فارسی نبوده است<ref>ر.ک: همان، ص4</ref>.

باآنکه مذهب سنت و جماعت در زمان او هنوز مذهب غالب مردم تبریز بود و مصنف خود را موظف و مکلف می‌دانسته که همه مذاهب و فرق مورد بحث را به معیار آن مذهب که در آن روزگار در پیش عامه مردم ایران، فرقه ناجیه و حقه بشمار می‌رفته است بسنجد، باز از جهت صوفی‌مشربی و وسعت نظری که داشته، برخلاف اقران خویش، در تکفیر فرق دیگر کوتاه آمده، با سماحت و گذشت و عفت قلمی که از مختصات اوست، به بحث در فرق گوناگون پرداخته است؛ حتی چنان‌که از عبارات او در باب فرقه هفتادوسوم برمی‌آید، به مذهب سنت و جماعت که خود را مدافع آن معرفی می‌کند، اعتقاد محکمی نیز نداشته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

اطلاعاتی که در متن کتاب راجع به فرق آمده، خیلی ملخص است و بیشتر جنبه خطابی دارد و شاید مصنف اهل وعظ و خطابه بوده؛ زیرا در این فن، تردست است<ref>ر.ک: همان</ref>.

مشرب مصنف، تصوف است و کتاب او مشحون از اصطلاحات و کلمات صوفیه و آیات قرآنی و احادیث نبوی و اشعار فارسی و عربی است. عنوان هر فرقه، اغلب با یک عبارت عربی آغاز می‌شود که به نظر می‌رسد مؤلف آنها را عینا از کتب کلامی برداشته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

سبک ساده و سلیس و درعین‌حال مسجع کتاب، این حدس را در خواننده تقویت می‌کند که بایستی اسلوب نگارش مصنف تحت تأثیر [[گلستان|گلستان سعدی]] و [[انصاری، عبدالله بن محمد|خواجه عبدالله انصاری]] و... قرار گرفته باشد<ref>ر.ک: همان</ref>.