نمایش مبدأ برای نور البراهین

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR12712J1.jpg
| عنوان = نور البراهین
| عنوان‌های دیگر = انیس الوحید فی شرح التوحید ** نور البراهین
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[جزایری، سید نعمت‌الله]] (نويسنده)
[[رجایی، مهدی]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /الف2 ت9023 129 BP 
| موضوع =توحید - کلام شیعه امامیه - قرن 4ق
|ناشر 
| ناشر = جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامي
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر = 1417ق
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12712AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 964-470-000-7
| تعداد جلد = 2
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 12712
| کتابخوان همراه نور = 12712
| کد پدیدآور = 219
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''نور البراهين في بيان أخبار السّادة الطاهرين'''، اثر [[جزایری، سید نعمت‌الله|سید نعمت‌الله موسوی جزایرى]] (1050-1112ق)، معروف به [[جزایری، سید نعمت‌الله|سید جزایرى]]، فقیه‌، محدّث‌ و ادیب است که در شرح کتاب «[[التوحيد]]» [[ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی|شیخ صدوق]] (381-305ق) در دو جلد نگاشته شده و سید مهدی رجایی، پژوهش این کتاب را انجام داده است.

[[جزایری، سید نعمت‌الله|جزایری]]، باب به باب [[التوحيد|کتاب صدوق]] را شرح نموده که عمده آن‌ها عبارتند از: ثواب موحدان و عارفان؛ توحید؛ خطبه‌هایی از معصومان(ع) در توحید و صفات الهی؛ معنای واحد، توحید و موحّد؛ رؤیت خداوند؛ صفات الهی؛ تفسیر آیاتی از قرآن درباره نام‌ها، صفات و افعال پروردگار؛ تحریف مصحف<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص552-549</ref>؛ معنای بَسمَلَه و برخی حروف قرآنی؛ ثنویّت، زندیق‌گری و الحاد؛ بزرگی و لطف الهی؛ مقدار مجزیِ شناخت خداوند؛ پیدایش هستی؛ معانی آیاتی چون «هُوَ الأوّلُ و الآخِر» و عرش الهی؛ بداء؛ استطاعت؛ ابتلا و اختیار انسان؛ نیک‌بختی و بدبختی بشر؛ جبر و تفویض؛ روزی؛ مکارم اخلاق؛ آجال؛ قضا و قدر؛ چشم‌خوردن؛ قیمت‌ها و گرانی کالا؛ سرنوشت کودکان مشرکان در سرای جاوید؛ شرک، گناه و بخشایش؛ ‏محدوده تکالیف انسان؛ مناظره‌های [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] با اهل ادیان و پرهیز از جدال و مرا<ref>ر.ک: همان، ج2، ص524-521</ref>‏.

برخی این کتاب [[جزایری، سید نعمت‌الله|جزایری]] را غیر از کتاب دیگر او، که «أنيس الوحيد في شرح التوحيد» یا «أنيس الفريد» نام دارد، انگاشته‌اند، اما محقق بر آن است که اینها عنوان‌هایی برای یک کتابند و همه عناوین، فصل‌ها، باب‌ها، عبارت‌ها و واژه‌هایِشان بدون افزوده‌ها یا کاستی‌هایی مانند همند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص33</ref>.‏

برخی بر کار پژوهش و تصحیح محقق، «[[رجایی، مهدی|رجایی]]»، خورده گرفته‌اند؛ به اینکه او بایسته‌ها و لوازم تصحیح را رعایت نکرده است؛ گفته‌اند که اگر فن تصحیح متون، ارائه متن به‌گونه اصلی‌اش باشد تا واژه‌ها و معنایشان به قلم نویسنده نزدیک شود، [[رجایی، مهدی|رجایی]] از این هدف دور مانده است. کاستی‌های کار او عبارتند از:
# نادیده ‌گرفتن تعارض‌هایی که در برخی متون نسبت به عنوان کتاب و واژه‌های آن دیده می‌شود؛
# ادعایی که محقق در یکسان بودن متن دو نسخه کرده و اینکه اختلاف این دو فقط در مقدمه آن‌ها است و بدون اینکه نسخه‌های دیگر را از نظر بگذراند؛
# جعلی ‌بودن عنوان «نور البراهين أو أنيس الوحيد في شرح التوحيد» که اختراع خود او است و در هیچ‌یک از کتب فهارس و تراجم چنین نامی نیست؛
# بی‌بهرگی کتاب از مقدمه علمی محقق تا بیانگر ارزش آن و نویسنده و نیز نحوه پژوهش محقق باشد؛
# بسنده‌ کردن محقق به دو نسخه از کتابخانه [[مرعشی، سید شهاب‌الدین|آیت‌الله مرعشی(ره)]] و کوتاهی او از توجه به نسخه‌های کتابخانه عمومی اصفهان، دانشگاه اصفهان، کتابخانه ملک، مجلس شورای اسلامی و دانشگاه تهران؛
# طی‌ نشدن مراحل نسخه‌شناسی اثر؛ به‌گونه‌ای که شناخت توصیفی، تاریخی و تطبیقی از نسخه‌ها به‌درستی انجام پذیرد؛
# بهره‌نجستن محقق از روش شایسته‌ای برای گزینش متن درست؛ بایسته بود که او با تکیه بر دانش و اجتهاد خود، نسخه‌های گوناگون را بررسی کرده، آنچه را که از قلم نویسنده بیرون رفته است در متن اصلی بگنجاند. اینکه نسخه‌ای را به‌گونه کامل متن اصلی قرار دهیم و اختلاف نسخه‌ها را در پاورقی بیاوریم، جز کاستن از اعتبار کتاب و آشفته‌ کردن و پریشان ‌نمودن متن آن و سست‌ کردن اعتماد خوانندگان بهره‌ای در پی ندارد<ref>ر.ک: جزایری شوشتری، سید محمدمهدی، ص175-171</ref>‏.