نمایش مبدأ برای مکتب‌ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR27934J1.jpg
| عنوان = ‏مکتب‌ها و فرقه‏‌های اسلامی در سده‏‌های میانه
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[مادلونگ، ویلفرد]] (نويسنده)
[[قاسمی، جواد]] (مترجم)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =   ‎‏/‎‏م‎‏2‎‏م‎‏7 203 BP 
| موضوع =اسلام - تاریخ - اسلام - عقاید - اسلام - فرقه‎‌ها
|ناشر 
| ناشر = آستان قدس رضوی. بنياد پژوهش‌های اسلامى
| مکان نشر = ایران - مشهد مقدس
| سال نشر = 1375ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE27934AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = -
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 27934
| کتابخوان همراه نور = 27934
| کد پدیدآور = 1850
| پس از = 
| پیش از = 
}}

'''مکتب‌ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه'''، مجموعه‌ای است از مقالات [[مادلونگ، ویلفرد|ولفرد مادلونگ]]، پیرامون تاریخ عقیدتی مکتب‌ها و جنبش‌های مذهبی در سده‌های میانه اسلام که با ترجمه فارسی [[قاسمی، جواد|جواد قاسمی]]، منتشر شده است.

مقاله‌های موجود در این اثر، اغلب کوتاه و مختصر است، اما در واقع، هریک حکم کتابی مستقل را دارد. مؤلف هیچ‌ جا بدون ارائه سند، مطلبی را ذکر نکرده و مراجع و منابع او، اغلب دست اول و بسیار حایز اهمیت است<ref>ر.ک: گفتار مترجم، ص8</ref>.

سه مقاله نخست، به‌تفصیل درباره مرجئه سخن می‌گوید. مقاله اول، ردیه‌های [[ابوعبید، قاسم بن سلام|ابوعبید قاسم بن سلام]] را درباره نظریات مرجئه پیرامون ایمان که از دیدگاه اصحاب حدیث سنی بیان شده است، تحلیل می‌کند. مقاله دوم، پیدایش آیین ماتریدی که یکی از مکتب‌های کلام مرجئه در میان حنفیان ماوراءالنهری است و نیز گسترش آن را به نواحی مرکزی اسلام بر اثر اشاعه ترک‌ها، بیان می‌دارد. در مقاله سوم، مباحثی پیرامون انتشار اولیه مرجئه و حنفیه به سمت ایران و آسیای مرکزی مطرح شده است. مقاله چهارم، در باب اولین مرحله منازعه پیرامون خلق قرآن سخن می‌گوید<ref>ر.ک: مقدمه، ص9</ref>.

کلام معتزلی، به‌طور کلی در مذهب شیعه اثناعشری در دوره‌های بعد، غالب آمد. قبول تدریجی آن از سده سوم هجری، در مقاله پنجم بررسی شده است؛ حال آنکه نظریات کلامی شیعه اثناعشری پیش از معتزله، در مقاله ششم مورد بررسی قرار گرفته است. در مقاله هفتم، سخن در باب رساله‌ای است از [[علم‌الهدی، علی بن حسین|شریف مرتضی]] در اینکه آیا احراز مقام و منصب از حاکمی غیر شیعی برای شیعیان، جایز است یا خیر. مقاله نهم، بحث در خصوص منازعه‌ای است میان علمای شیعه در دوران صفوی پیرامون مشروعیت خراج. در مقاله دهم، نظریات فقهی خاص شیعه درباره ازدواج موقت، طلاق و ارث زنان مورد بحث قرار گرفته است. مقاله یازدهم به شرح اندیشه‌های مذهبی [[ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین|ابن ابی‌جمهور احسایی]] پرداخته و در مقاله دوازدهم، اطلاعاتی اصیل درباره بجلیه، جمع‌آوری و تحلیل شده است. مقاله سیزدهم، سیر تحول دو عنصر اصلی تفکر کهن اسماعیلی را بررسی می‌کند و مقاله چهاردهم، از منابع تدوین فقه اسماعیلی سخن گفته و مقاله پانزدهم، به تحلیل دیدگاه‌های مطرفیه، اختصاص یافته است<ref>ر.ک: همان، ص9-10</ref>.