نمایش مبدأ برای مسالک و ممالک (مترجم ناشناس)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR102565J1.jpg
| عنوان = مسالک و ممالک (ترجمه‌ فا‌رسی‌ مسا‌لک‌ المما‌لک‌) از قرن‌ 6/5 هجری
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[اصطخری، ابراهیم بن محمد]] (نويسنده)
[[افشار، ایرج]] (سایر)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =     
| موضوع =جغرافیا - متون قدیمی تا قرن 14 - ایران - جغرافیا - کشورهای اسلامی - جغرافیا - نثر فارسی - قرن 6ق.
|ناشر 
| ناشر = بنگاه ترجمه و نشر کتاب
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1340ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE102565AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 102565
| کتابخوان همراه نور = 102565
| کد پدیدآور = 5121
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر|المسالك و الممالك (ابهام‌زدایی)}}
'''مسالک و ممالک'''، ترجمه‌ای کهن به قلم نویسنده‌ای ناشناس از کتاب «[[المسالك و الممالك (اصطخري، ليدن)|مسالك الممالك]]»، نوشته [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|ابواسحاق ابراهیم اصطخری]] (متوفی 340/346ق) است. [[افشار، ایرج|ایرج افشار]] بر این کتاب مقدمه نوشته و آن را تصحیح کرده است.

[[المسالك و الممالك (اصطخري، ليدن)|مسالك الممالك اصطخری]] از متون مهم و معروف در جغرافیا است و مؤلف آن [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری]]، معروف به کرخی آن را از روی «[[صور الأقاليم]]» [[ابوزید، احمد بن سهل|ابوزید سهل بلخی]] (متوفی 322ق) تألیف کرده است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص11</ref>‏.

به گفته [[افشار، ایرج|ایرج افشار]]، از متن عربی [[المسالك و الممالك (اصطخري، ليدن)|مسالك الممالك]]، ترجمه‌ای درخور اهمیت به زبان فارسی در دست داریم که به احتمال قوی در قرون پنجم یا ششم هجری به زبان فارسی نقل شده است؛ زیرا امارات و قرائن کافی بر قدمت ترجمه از سبک متن و شیوه لغات آن به ‌دست می‌‌آید و هرگونه احتمال تردید نسبت به کهنگی ترجمه سست می‌شود. ترجمه فارسی کتاب اصطخری، در مقایسه با متن عربی کاملاً موافق و مطابق نیست. در بسیاری از موارد مترجم جملات و مطالبی را حذف و کسر کرده و در مواردی هم جمله‌ها و عباراتی بر آن افزوده است. مترجم گاه در ترجمه دقت کافی ندارد و سهوهای روشن و اغلاط واضح بر او دست داده است که به موارد مهم این‌گونه عیوب در ذیل صفحات اشاره رفته است<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>‏.

ترجمه کتاب را به [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]] (متوفی 672ق) و یا [[ابوالمحاسن محمد بن سعد نخجوانی]]، معروف به [[ابن ساوجی]] (که در 732 در قید حیات بوده است) نسبت داده‌اند. این هر دو انتساب به دلایل و قرائنی درست نیست:
# استعمال لغات کهنه که فهرست آنها در پایان کتاب به دست داده می‌شود و شیوه نثرنویسی کتاب مؤید این ادعاست که نثری چنین کهنه نمی‌تواند اثر قلم [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیر]]، یعنی از قرن هفتم و یا از قرن هشتم هجری، یعنی اثر ابن ساوجی باشد.
# مقایسه میان آثار منثور فارسی [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیر]] مانند «[[اوصاف الاشراف|أوصاف الأشراف]]» یا «[[آغاز و انجام]]»، با ترجمه مسالک و ممالک خود مؤید سستی این انتساب است. شیوه نثر خواجه نصیر دیگر و اسلوب نثر این کتاب دیگر است.
# در هیچ‌یک از مآخذ قدیم ذیل احوال [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیر]] و در فهرست مؤلفات او به چنین اثری از خواجه اشاره نشده است...<ref>ر.ک: همان، ص13-14</ref>‏.