نمایش مبدأ برای مراكز الدراسات النحوية

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR71343J1.jpg
| عنوان = مراكز الدراسات النحوية
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[فضلی، عبدالهادی]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =     
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = مکتبة المنار
| مکان نشر = اردن - زرقاء
| سال نشر = 1406ق - 1986م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE71343AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 71343
| کتابخوان همراه نور = 71343
| کد پدیدآور = 1961
| پس از = 
| پیش از = 
}}

'''مراكز الدراسات النحوية''' تألیف [[فضلی، عبدالهادی|عبدالهادی فضلی]]  (۱۳۱۴ - ۱۳۹۲ش)، عالم شیعی، از اهالی بصره، کتابی در موضوع مهم‌ترین مراکز علم نحو

این کتاب گزارشی مختصر است که به تاریخ پیدایش علم نحو و مهم‌ترین مراکز مطالعاتی و نگارش کتاب‌های نحوی بوده است. <ref> ر.ک: مقدمه، ص3</ref> 

البته مقصود از «مراکز» در اینجا علاوه بر جاهایی که به شکل تخصصی علم نحو تدریس می‌شده، به مکان‌هایی نیز اشاره دارد که علم نحو مقدمه و وسیله‌ای برای تحصیل علوم دیگر بوده باشد، همچنان که علم نحو یکی از دروس موردنیاز برای تخصص در یکی از علوم نقلی مانند فقه و تفسیر و حدیث بوده است که لازم بوده برای درک بهتر این علوم، مطالعه شود. <ref> ر.ک: مقدمه </ref> 

اولین فردی که در پیدایش علم نحو نقش ویژه دارد، [[دئلی بصری، ابوالاسود|ابوالاسود دوئلی]]، شاگرد امام علی(ع) بود و به دستور ایشان علم نحو را پایه‌گذاری کرد. <ref> ر.ک: متن، ص19</ref> 
و اولین حلقه‌های آموزش درس نحو در مسجد جامع بصره و توسط [[دئلی بصری، ابوالاسود|ابوالاسود دوئلی]] شکل گرفت. <ref> ر.ک: همان، ص25</ref>. امروزه نیز دانشگاه بصره یکی از مهم‌ترین مراکز مطالعاتی و نیز چاپ و انتشار کتاب در این رشته است. <ref> ر.ک: همان، ص38</ref>.

علم نحو از بصره به دیگر مراکز علمی راه یافت. اولین شهری که نحو به آنجا در همان قرن اول هجری رفت، مکه مکرمه بود، و نحویان مکه در آن زمان می‌توان به ابن عباس (متوفی 68ق)، مجاهد بن جبر (متوفی104ق)، عبدالله بن کثیر (متوفی 120ق) و... اشاره کرد. <ref> ر.ک: همان </ref>

مدینه دومین مرکزی است که علم نحو در همین قرن اول توسط عبدالرحمن بن هرمز مدنی به آنجا رسوخ کرد. <ref> ر.ک: همان، ص43- 44</ref>، امروز نیز مدینه به‌عنوان یکی از مراکز علمی در رشته نحو شناخته شده است. در این شهر دانشگاه اسلامی تأسیس شده و دارای دانشکده زبان عربی است که یکی از تخصص‌ها و برنامه‌های درسی آن تدریس نحو است و دارای مراحل مختلف درسی لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری است. <ref> ر.ک: همان، ص45</ref>

پس از کامل شدن و قاعده‌مند گردیدن علم نحو توسط ابوعمرو بن علا و دوستش ابواسحاق و شاگردانش در بصره، این علم از طریق شیبان بن عبدالرحمن تیممی بصری (متوفای 164ق)، به کوفه منتقل گردید که ثمره آن ظهور بزرگانی مانند معاذ بن مسلم هراء (متوفی 189ق) رئیس نحویان کوفه و صاحب اولین حلقه‌های تدریس نحو در مسجد جامع کوفه بود.<ref> ر.ک: همان </ref>

در این کتاب در کل نام 23 مرکزی آورده شده که در پیدایش و نیز رشد و بالندگی این علم نقش بیشتری داشته‌اند که از جمله این مراکز می‌توان به بغداد <ref> ر.ک: همان، ص47</ref>، موصل <ref> ر.ک: همان، ص51</ref>، اندلس <ref> ر.ک: همان، ص52</ref>، مغرب <ref> ر.ک: همان، ص55</ref>، فارس و ماوراءالنهر <ref> ر.ک: همان، ص56</ref>، مصر <ref> ر.ک: همان، ص60</ref>، دمشق <ref> ر.ک: همان، ص64</ref>، حله <ref> ر.ک: همان، ص74</ref>، هند <ref> ر.ک: همان، ص80</ref>، آفریقا <ref> ر.ک: همان، ص85</ref>

در پایان کتاب دو جدول ارائه شده که اولین جدول برای  اشاره به مکان‌های گسترش نحو <ref> ر.ک: همان، ص87</ref>، و دومی در ارتباط با زمان‌های گسترش نحو <ref> ر.ک: همان، ص88</ref> بوده است.