نمایش مبدأ برای مختصر تاريخ الدول (ترجمه)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR02861J1.jpg
| عنوان =مختصر تاريخ الدول
| پدیدآوران = 
[[ابن عبری، غریغوریوس بن هارون]](نویسنده)
[[آیتی، عبدالمحمد]] (مترجم)
|-
| data-type="language" | فارسی
|کد کنگره 
| کد کنگره =‏D‎‏ ‎‏17‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏3 
| موضوع =
تاريخ جهان - متون قدیمی تا قرن 14 
خاور ميانه - تاريخ 
کشورهای اسلامی - تاريخ 
|ناشر 
| ناشر = 
شرکت انتشارات علمي و فرهنگی 
| مکان نشر = ايران - تهران
| سال نشر = |مجلد1: 1377ش , 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02861AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =964-445-114-7
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02861
| کتابخوان همراه نور =02861
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''مختصر تاريخ الدول'''، ترجمه فارسی کتاب «[[تاریخ مختصر الدول|تاريخ مختصر الدول]]» اثر [[ابن عبری، غریغوریوس بن هارون|گرگوریوس ابوالفرج بن اهرون]]، معروف به [[ابن عبری، غریغوریوس بن هارون|ابن العبری]] (658ق/ 1286م) می‌باشد که به قلم [[آیتی، عبدالمحمد|عبدالمحمد آیتی]]، به نگارش درآمده است.

این اثر، کتابی است درباره تاریخ عمومی جهان، از آغاز تا زمان مؤلف که حاوی مطالبی مهم در تاریخ ایران باستان، اسماعیلیان، خوارزمشاهیان و مغول است. این کتاب را در اصل، مؤلف از کتاب مفصل خود که به زبان سریانی بوده، به عربی ترجمه و تلخیص کرده و در اواخر عمر در مراغه، به درخواست دوستان مسلمان خویش، مطالب ارزنده‌ای در تاریخ اسلام و مغول، از تاریخ جهان‌گشای جوینی، به آن افزوده است<ref>ر.ک: مظفرزاده، زهرا، 1392؛ قدرت دیزجی، مهرداد، ج6، ص249</ref>.

مترجم، سعی فراوانی در رعایت اصل امانت در ترجمه نموده؛ بااین‌حال، ترجمه‌ای تقریبا روان، از متن، ارائه کرده است که البته لغات متکلف، عربی و به‌دور از ادبیات روز نیز در آن به چشم می‌خورد؛ به‌عنوان مثال:
# «رسولی نزد او فرستاد که بگوید سبب مماطله من جز این نیست»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص365</ref>.
# «چون حزقیا بیمار شد و خواست که رخت از جهان برکشد، سخت بگریست و مویه کرده، گفت...»<ref>ر.ک: همان، ص49</ref>.
# «ای پادشاه جاوید بزی»<ref>ر.ک: همان، ص63</ref>.
و...

در متن کتاب، نام‌های خلفا و ملوک، به‌صورت کامل نیامده و مؤلف گاه به لقب و گاه به کنیه بسنده کرده است؛ لذا مترجم این بخش را بر مبنای کتاب «طبقات سلاطین اسلام»، تألیف استانلی لین پول، ترجمه شادروان [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال]] و کتاب «معجم الأنساب» تألیف زامباور، ترجمه زکی محمد حسن بک و حسن احمد محمود، افزوده است<ref>ر.ک: همان، ص407</ref>.

مترجم، تاریخ به خلافت و حکومت رسیدن خلفا و حکام را تحت عنوان «اضافات»، به انتهای کتاب افزوده است که عبارتند از:
# خلفای راشدین از سال 11 تا 40 قمری؛
# خلفای اموی از سال 41 تا 132ق؛
# خلفای عباسی از سال 132 تا 656ق؛
# بنی‌طولون از سال 254 تا 292ق؛
# اخشیدیان از سال 323 تا 358ق؛
# فاطمیان از سال 297 تا 567ق؛
# ایوبیان از سال 564 تا 648ق؛
# ممالیک بحری از سال 648 تا 792ق؛
# بنی‌حمدان از سال 317 تا 394ق؛
# سلجوقیان بزرگ از سال 429 تا 552ق؛ 
# سلجوقیان روم از سال 470 تا 700ق؛
# سلجوقیان عراق؛
# سلجوقیان شام؛
# سامانیان از سال 204 تا 389ق؛
# خوارزمشاهیان از 470 تا 628ق؛
# آل‌بویه از سال 320 تا 447ق؛
# خاندان زنگی و بنی‌ارتق<ref>ر.ک: همان، ص421-444</ref>.

خاندان قره نیز به‌صورت نمودار تشریح شده است<ref>ر.ک: همان، ص445</ref>.

فهرست مطالب، در ابتدا و یادداشت‌های مترجم، در قالب پی‌نوشت‌های دولت اول تا دهم، به‌همراه فهرست نام‌های افراد، مکان‌ها و کتاب‌های مذکور در متن، در انتهای کتاب آمده است.
در این یادداشت‌ها، با استفاده از منابع معتبری همچون فرهنگ لغات و دایرة‌المعارف‌هایی مانند فرهنگ معین، غیاث اللغات و دایرة‌المعارف فارسی و... به توضیح و تشریح برخی از کلمات متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص461-493</ref>.

جا داشت مترجم مقدمه‌ای را به کتاب می‌افزود و پیرامون شیوه ترجمه و منابع مورد استفاده خود، توضیحاتی را ارائه ‌می‌نمود.