نمایش مبدأ برای كتاب الاشتقاق

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR10146J1.jpg
| عنوان =کتاب الاشتقاق
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران = 
[[ابن درید، محمد بن حسن]] (نویسنده)

[[هارون، عبدالسلام محمد‎]] (محقق)
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏PJ‎‏ ‎‏6131‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏5
| موضوع =
زبان عربی - اشتقاق

زبان عربی - مسایل لغوی

زبان عربی - واژه‌نامه‌ها
| ناشر = 
مکتبة الخانجي
| مکان نشر =قاهره - مصر
| سال نشر = 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10146AUTOMATIONCODE
| چاپ =3
| تعداد جلد =2
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10146
| کتابخوان همراه نور =10146
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''الاشتقاق'''، كتابى است به زبان عربى، تأليف [[ابن درید، محمد بن حسن|ابوبكر، محمد بن حسن بن دريد]] و مشتمل بر اشتقاق اسامى قبايل و عشاير عرب و سران و ريش‌سفيدان و شعرا و قهرمانان معروف هر قبيله. برخى، چون [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] از اين كتاب، با عنوان «كتاب اشتقاق اسماء القبائل» ياد كرده‌اند.

اشتقاق، در لغت به معنى برگرفتن بخشى از يك چيز است. اين كلمه تقريباً معادل علم ريشه‌شناسى و در اصطلاح دانشمندان عرب، درآوردن يك لفظ از لفظى ديگر است، به شرط مناسبت در معنى و تركيب و مغايرت در ساخت. با توجه به اين تعريف، مى‌توان گفت كه اشتقاق خاستگاه يك واژه را مورد بررسى قرار مى‌دهد و به دنبال روابط ميان واژگانى است كه به نوعى با يك‌ديگر پيوند آوايى و معنايى دارند.

انگيزه ابن دريد، در تدوين اين كتاب، به گفته خود او، دادنِ پاسخ به كسانى(شعوبيان) است كه از روى نادانى يا تجاهل، نام‌هايى چون كَلْب، كُلَيْب و... را زشت مى‌دانستند و به صاحبان آن نام‌ها كنايه مى‌زدند. وى، كوشيده است كه علت اين نام‌گذارى‌ها را بيان كند.

اين اثر در جهت ضبط دقيق اعلام عربى، از اهميت ويژه‌اى برخوردار است، چرا كه به نحو مستوفى، به بيان صيغه و مدلول لغوى آنها پرداخته است.