نمایش مبدأ برای عمدة الكتاب و عدة ذوي الألباب

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR51096J1.jpg
| عنوان = عمدة الكتاب و عدة ذوي الألباب
| عنوان‌های دیگر = فیه صفة الخط و الخقلام و المداد و اللیق و الحبر و الاصباغ و آلة التجلید
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[صنهاجی، معز بن بادیس]] (نويسنده)
[[مایل هروی، نجیب]] (محقق و مقدمه نویس)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /ص9ع8 271 Z 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = آستان قدس رضوی. بنياد پژوهشهای اسلامى
| مکان نشر = ایران - مشهد مقدس
| سال نشر = 1409ق
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE51096AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 51096
| کتابخوان همراه نور = 51096
| کد پدیدآور = 34032
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر| عمدة الکتاب (ابهام‌زدایی)}} 
'''عمدة الکتاب و عدة ذوی الأحباب'''،  نوشته [[صنهاجی، معز بن بادیس|معز بن بادیس تمیمی صهاجی]] (398-454ق) در صنعت لوازم، ابزار نگارش، تزیین و صحافی کتاب در قرون اولیه اسلامی، که با مقدمه و تحقیق [[مایل هروی، نجیب|نجیب مایل هروی]] به طبع رسیده است.

کتاب یکی از تألیفات ارزشمند در فن کتاب‌سازی و آراستن آن در تمدن اسلامی است که  حالت‌های انواع خط و صحافی کتب را در بردارد. صنعت کتاب و آراستن آن یکی از مهم‌ترین و دقیق‌ترین مباحث در تمدن اسلامی است که نیاز به تأمل و تفکر عمیق دارد؛ بنابراین شایسته است که محققین و اهل فن در احیای قواعد و موازین آن جدیت کرده و در صنعت کتاب و تزیین آن در عصر حاضر به‌کار گیرند. اروپایی‌ها به‌طور مشخص در قرون پنجم و ششم هجری بعضی مهارت‌ها در فن تجلید را از تمدن اسلامی فراگرفتند و این صناعت را در سرزمین خود به اوج رساندند.<ref>ر.ک: مقدمه، ص10-11</ref>‏

کتاب در پانزده باب نوشته است. هر باب نیز مشتمل بر فصول، انواع، طرائق و وجوه و یا نکات جالب است که محقق را مدد می‌رساند که به راحتی مبحث مورد نظرش را از باب مربوط به آن استخراج کند؛<ref>ر.ک: متن کتاب، ص23</ref>‏ البته در متن کتاب از سه بخش انتهایی که مطالب دیگری در رابطه با مرکب‌ها و لیقه‌ها و رنگ‌ها بحث شده خبری نیست. تنها در انتهای کتاب نیز یک بخش الحاقی در 29 فایده مشاهده است.

عناوین مباحث ابواب کتاب به اختصار عبارت است از: فضیلت قلم و خط با استناد به آیات قرآن کریم و روایات نبوی؛ ویژگی‌های انواع مرکب‌های چینی، هندی، کوفی، عراقی، ایرانی؛ انواع مرکب سیاه و رنگی؛ ویژگی لیقه یا پشمی که در دوات می‌ریزند؛ کتابت با طلا و نقره قلع؛ لوازم پاک کردن کتابت از دفاتر و صفحات؛ صنعت تجلید و صحافی کتاب.
در فرازی از مباحث کتاب چنین می‌خوانیم: «و اما شناخت اقلام، پس قلم و خامه پوست پنج نوع است: قلم طومار (درشت)، قلم پر، قلم نصف، قلم ثلثین و قلم ثلث که این ریزترین قلم‌هاست. <ref>ر.ک: همان، ص30</ref>‏