نمایش مبدأ برای طبائع الحیوان

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR93129J1.jpg
| عنوان = طبائع الحیوان
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[م‍روزی‌، ش‍رف‌ال‍زم‍ان‌ طاه‍ر]] (نويسنده)
[[هادی، یوسف]] (محقق)
[[امیری، مصطفی]] (مترجم)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /م4ط2 151 Q 
| موضوع =علوم طبیعی - متون قدیمی تا قرن 14 - پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14
|ناشر 
| ناشر = مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1399ش - 1441ق - 2020م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE93129AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 2
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 93129
| کتابخوان همراه نور = 93129
| کد پدیدآور = 68661
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''طبائع الحیوان''' اثر [[م‍روزی‌، ش‍رف‌ال‍زم‍ان‌ طاه‍ر|شرف‌الزمان طاهر مروزی]] (زنده در 523ق/ 1128م) دانشنامه‌ای است در زمینه جانورشناسی، علوم طبیعی و پزشکی، تاریخ و جغرافیا، انسان‌شناسی و... که به زبان عربی و با تحقیق یوسف هادی، منتشر شده است.

کتاب در پنج مقاله، در دو جلد، تنظیم شده و مقاله نخست آن، پیرامون انسان و انواع طبقات آن، از جمله پیامبران، مدعیان پیامبری، پادشاهان، عالمان، صوفیان و زاهدان، ایرانیان، چینیان، ترکان، هندیان، اعراب و... است. سایر مقالات نیز به ذکر حیوانات وحشی و اهلی، چهارپایان، پرندگان، حشرات و آبزیان اختصاص دارد<ref>بی‌نام</ref>.

این کتاب، ارزشمندترین مطالب درباره خاور دور، هند، تبت و چین را در خود جای داده است و در این میان، گزارش اعزام سفیران حاکمان چین و ترک به دربار محمود غزنوی در سال 418ق نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین این کتاب در مقایسه با دیگر منابع نیز دارای اهمیت است و بر اساس یافته‌های آن، می‌توان از سرچشمه گزارش‌هایی که در آثار جغرافی‌دانان مسلمان آمده، بهتر و بیشتر آگاه شد<ref>ر.ک:همان</ref>.

طبائع الحیوان، کتابی چنددانشی و دربرگیرنده فلسفه، عقاید، پزشکی، تاریخ و جغرافیاست. از این‌رو منابعی که مروزی در نگارش این اثر بدان‌ها استناد کرده یا مطالب کوتاه و بلندی را از آنها برگرفته، گونه‌گون است؛ از جمله «[[الحاوي في الطب]]» [[رازی، محمد بن زکریا|زکریای رازی]]، «[[القانون في الطب (طبع بیروت)|القانون في الطب]]» [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، «کتاب الحیوان» از طبیعیات الشفاء، «کتاب الحیوان» [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، «طبائع الحیوان» [[ارسطو]]، «المسالک و اللممالک» [[جیهانی]]، «[[الجماهر في الجواهر]]» [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] و...<ref>همان</ref>.

آنچه نویسنده در این اثر ذکر کرده، تکمله‌ای است بر کتاب‌های «[[حدود العالم من المشرق إلی المغرب (به کوشش ستوده)|حدود العالم]]»، «[[زين الأخبار|زین الاخبار]]» و برخی از آثار بیرونی. نویسنده در این اثر، به‌طور مفصل، از حیوانات مختلف سخن گفته و افزون بر استناد به آثار [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] و [[ارسطو]]، مشاهدات و تجربیات شخصی خود را نیز درباره آنها بیان کرده است<ref>همان</ref>.

در این اثر همچنین اطلاعات و آگاهی‌های تاریخی ارزشمند و مهمی به چشم می‌خورد که از میان آنها، اطلاعات و آگا‌هی‌های دوران زندگی نویسنده در دربار سلجوقیان و نیز سفرهای او به شهرها و سرزمین‌های مختلف، اهمیت و ارزش بیشتری دارند؛ هرچند که در این میان اهمیت و ارزش آگاهی‌های بی‌شمار و فراوان عامیانه، جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی موجود در این کتاب را نباید ازنظر دور داشت<ref>همان</ref>.