نمایش مبدأ برای شرح گلشن راز (اردبیلی)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR11041J1.jpg
| عنوان =شرح گلشن راز (اردبیلی)
| عنوان‌های دیگر =گلشن راز. شرح
| پدیدآوران = 
[[کرباسی، عفت]] (تصحيح و تنظيم)

[[الهی اردبیلی، حسین بن عبدالحق]] (نویسنده)

[[برزگر خالقی، محمدرضا]] (تصحيح و تنظيم)
| زبان =فارسی
| کد کنگره =‏PIR‎‏ ‎‏5502‎‏ ‎‏/‎‏گ‎‏708‎‏ ‎‏الف‎‏7‎‏
| موضوع =
شبستری، محمود بن عبدالکریم، 687 - 720ق. گلشن راز - نقد و تفسیر

شعر عرفانی

شعر فارسی - قرن 7ق. - تاریخ و نقد
| ناشر = 
مرکز نشر دانشگاهی
| مکان نشر =تهران - ایران
| سال نشر = 1376 ش 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11041AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =964-01-0870-7
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11041
| کتابخوان همراه نور =11041
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
 
'''شرح گلشن راز''' يكى از شروح كاملى كه بر «[[گلشن راز]]» [[شبستری، محمود|شيخ محمود شبسترى]] نوشته شده است، شرح [[الهی اردبیلی، حسین بن عبدالحق|حسين بن عبدالحق اردبيلى]]، متخلص به الهى، از مشاهير قرن نهم و دهم هجرى است. شرح وى، همانند بسيارى از شروح ديگر، متأثر از [[مفاتيح الإعجاز في شرح گلشن راز|شرح لاهيجى]] است. الهى، قبل از شروع شرح، مطالب دوازده‌گانه‌ى زير را مطرح مى‌كند:

#موضوع مسائل اين علم، وجود مطلق است؛ يعنى ذات هستى حق بى آنكه هيچ نوع خصوصيتى به وى ملحق باشد و محمولات اين علم عبارت است از احوال و اوصافى كه آن حقيقت را به اعتبار تنزلات و تجليات عارض مى‌شود و مبادى اين علم، امهات حقايقى است كه وجود حق را لازم است و مسماست به اسماى ذات متعال و اسماى صفات و افعال تابع آن اسماست.
#هرچه در خارج موجود است، يا در ترتب آثار مختصه محتاج به وجود است و يا در ترتب آثار، محتاج نيست، نه به وجود و نه به اغيار. قسم اول، وجود ممكن است و قسم دوم، واجب تعالى است كه عين وجود است.
#همان‌طورى كه علوم اهل كمال منحصر در مراتب سه‌گانه اجمالى وحى، كشف و الهام است، معلومات كليه منحصر است در مراتب ثلاثه‌ى اجماليه كه واجب و ممكن و ممتنع است.
#اصول صفات حق تعالى هفت است: حيات، علم، قدرت، اراده، كلام، سمع و بصر و مظاهر معنوى آنها، انبياى سبعه‌اند؛ يعنى آدم و نوح و ابراهيم و داوود و موسى و عيسى و محمد و مظاهر صورى آنها، كواكب سبعه‌ى سياره‌اند.
#ذات مقدس حق تعالى، به ذات خود عالم است، زيرا جامع كمالاتى است كه لايق است. هم‌چنين عالم است به اشياى ممكنه، چون حقيقت هر ممكن، صورت معلوميت ذات است متلبس به شئون و صفات.
#آيات و احاديث بسيارى وجود دارد كه دلالت بر ظهور حق در مظاهر و مقيدات دارد، مانند:'''«الله نور السموات و الارض»''' و آيات ديگرى كه بيان‌گر ظهور هستى ذات، در مظاهر و نزول واجب، در مراتب ظاهر است.
#مراتب كليه حقيقت وجود به اصطلاح ارباب كشف و شهود، دوازده است: احديت، الهيت، هويت ساريه در همه اشياء... و مرتبه عمائيه.
#چنان‌كه حقيقت انسانى داراى مظاهر و اسماء در عالم كبير، از عقل اول تا وجود كمل است، هم‌چنين او را مظاهر و اسماء، در عالم صغير نيز مى‌باشد.
#اسفار عارفان چهار قسم است: «سير الى الله»، «سفر بالله»، «ترقى به عين جمع و حضرت احديت» و «سير بالله عن الله».
#واقعه، خواب، مكاشفه و اقسام آنها. مكاشفه، عبارت است از تفرد روح به مطالعه‌ى مغيبات در حال تجرد از علايق جسمانیات و...
#رابطه محبت ميان محبان و محبوبان بر پنج نوع ذاتى، فعلى، حالى، مرتبتى و صفاتى متصور است.
#مشاهده كنندگان صفت جمال در صورت انسانى، چهار گروه‌اند: روشن‌دلانى كه از شوب شهوت مصفا شده‌اند، پاک‌بازانى كه احكام كثرت و آثار ظلمت طبيعت از ايشان به كلى زايل نشده باشد، گرفتارانى كه خود را از وادى عدم ترقى و عرصه‌ى احتجاب بيرون نينداخته‌اند و آلودگانى كه نفس اماره ايشان نمرده است.

شارح بعد از مطرح ساختن مقدمات عرفانى، به سراغ اصل شرح رفته و در بيشتر مطالب، از شرح لاهيجى استفاده مى‌كند. وى، ابيات «گلشن راز» را تك‌تك ذكر مى‌كند و در ذيل هر يك، به شرح و تفسير مى‌پردازد و در اين ميان، گاه، از اشعار ديگر شاعران نيز بهره مى‌برد.

كتاب، توسط [[کرباسی، عفت|عفت كرباسى]] و [[برزگر خالقی، محمدرضا|محمدرضا برزگر]]، تحقيق و تصحيح شده است. محققین، در ذيل مقدمه پژوهش، به معرفى امير حسينى هروى كه «[[گلشن راز]]» در پاسخ به سؤالات او سروده شده است، [[شبستری، محمود|شيخ محمود شبسترى]]، [[الهی اردبیلی، حسین بن عبدالحق|الهى اردبيلى]]، نسخ مورد استفاده و ذكر منابع و مصادر تحت عنوان «يادداشت‌ها» پرداخته‌اند.

فهرست محتويات، در آغاز كتاب و موارد زير، در پايان آن ذكر شده است:

#نسخه‌بدل‌ها؛
#تعليقات(شامل توضيح عبارات دشوار، ترجمه عبارات عربى، تبيين اشارات و...)؛
#فرهنگ لغات؛
#فهرست‌ها (شامل فهرست‌هاى آيات، احاديث و اخبار و اقوال عرفا و بزرگان و امثال و عبارات عربى، اشعار عربى، اشعار فارسى، اسامى اشخاص، اماكن، كتب و اصطلاحات)؛
#كشف الابيات؛
#منابع و مآخذ.