نمایش مبدأ برای شرح منظومه

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR64551J1.jpg
| عنوان = شرح منظومه
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[مطهری، مرتضی]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = صدرا
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر =  
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE64551AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 64551
| کتابخوان همراه نور = 64551
| کد پدیدآور = 989
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر|شرح منظومه سبزواری (ابهام‌زدایی)}}
'''شرح منظومه'''، درس‌گفتارهای فلسفی [[مطهری، مرتضی|فیلسوف معاصر، مرتضی مطهری]] (فریمان 1298-1358ش. قم) برای دانشجویان دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران است. مباحث بر اساس نظم کتاب [[شرح المنظومة|شرح منظومه]] نوشته [[سبزواری، هادی| عارف و حکیم صدرایی، ملا هادی سبزواری]] (۱۲۱۲-۱۲۸۹ق)، بارها در طیّ سال‌های 1339-1347ش، تدریس شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/64551?pageNumber=5&viewType=pdfر.ک: مقدمه ناشر، ص5]</ref>. 

در این کتاب فقط مقصدهای اول، سوم و چهارم از مقاصد هفت‌گانه بخش حکمت شرح منظومه (امور عامه؛ جواهر و اعراض؛ الهیات بالمعنی الاخص؛ طبیعیات؛ نبوات و منامات؛ معاد اخلاق) مورد بحث واقع شده است. 
 
نویسنده در کتاب دیگری به نام [[شرح مبسوط منظومه]]، همین مباحث را برای صاحب‌نظران و متخصصان به‌صورت مشروح‌تر و عمیق‌تر و با توجه به نظریه‌های فلسفی غربی و... تدریس کرده است. 

نمونه‌ای از متن و شرح استاد:
متن:
{{شعر}}
{{ب|''يا واهِب العَقل لَك المَحامِد''|2=''إلى جَنابِك انتَهى المَقاصِد''}}
{{پایان شعر}}

ترجمه:
اى بخشنده خرد، تمام سپاس‌ها ویژه توست‏؛ همه مقصدها و هدف‌ها به‌سوى بارگاه تو منتهى می‌‏شود.

شرح:
در این بیت عالى و زیبا، هم از مبدأ سخن رفته است و هم از معاد؛ هم به اوّلیت خداوند اشاره شده و هم به آخریت او (هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ). آنجا که می‌‏گوید: «همه سپاس‌ها ویژه توست»، منظور این است که: تو مبدأ کل، هستى؛ هر خیرى و فیضى به سبب هر کس و هر چیز به کسى برسد از ناحیه توست؛ زیرا سررشته همه اسباب و علل به دست توست و همه نظام از اراده تو برخاسته است؛ ازاین‏رو همه سپاس‌ها ویژه توست و آنجا که می‌‏‏گوید: «همه مقصدها و هدف‌ها به‌سوى بارگاه تو منتهى می‌‏‏شود»، منظور این است که: همه اشیاء هر چه را می‌‏‏جویند، در نهایت امر، تو را می‌‏جویند و به‏ هر سو می‌‏‏روند، به‌سوى تو می‌‏‏روند؛ از تو پدید آمده‏‌اند و به‌سوى تو بازمی‌‏‏گردند؛ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيهِ راجِعُونَ. چنان‌که می‌‏‏دانیم لُبّ لُباب حکمت الهى شناختن مبدأ و معاد جهان است. همه مطالب و مسائل دیگر در این فلسفه در حکم مقدمه این دو مطلب و یا در حاشیه این دو مطلب است. على‌هذا، بیت اول منظومه اشاره است به لُبّ لُباب حکمت الهى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/64551?pageNumber=13&viewType=pdfر.ک: متن کتاب، ص13-14]</ref>.

استفاده از اشعار فارسی:
نویسنده گاه برای تسهیل فهم مسائل دشوار فلسفی از اشعار فارسی نیز استفاده کرده است؛ به‌عنوان مثال در مبحث ذیل شعر

{{شعر}}
{{ب|''يا مَن هُوَ اختَفى لِفَرطِ نُورِه''|2=''الظّاهِر الباطِن فِي ظُهُورِه‏''}}
{{پایان شعر}}

از این ابیات [[شبستری، محمود|شیخ محمود شبسترى]] بهره برده است:‏

{{شعر}}
{{ب|''اگر خورشید بر یک حال بودى''|2=''شعاع او به یک منوال بودى''}}
{{ب|''ندانستى کسى کاین پرتو اوست ''|2=''نبودى هیچ فرق از مغز تا پوست‏''}}
{{ب|''جهان، جمله فروغ نور حق دان ''|2=''حق اندر وى ز پیدایى است پنهان‏''}}
{{ب|''چو نور حق ندارد نقل و تحویل ''|2=''نیاید اندر او تغییر و تبدیل''<ref>[https://noorlib.ir/book/view/64551?pageNumber=15&viewType=htmlر.ک: همان، ص15]</ref>}}
{{پایان شعر}}


مثال دیگر: فاقد کمال نمی‌‏تواند مُعطى کمال باشد و به قول معروف: 

{{شعر}}
{{ب|''کهنه ابرى که بود ز آب تهى ''|2=''کى تواند که کند آب‌دهى‏''<ref>[https://noorlib.ir/book/view/64551?pageNumber=339&viewType=pdfر.ک: همان، ص339]</ref>}}
{{پایان شعر}}