نمایش مبدأ برای شرح المشاعر

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR13911J1.jpg
| عنوان =شرح المشاعر
| عنوان‌های دیگر =المشاعر. شرح 
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران = 
[[احسائی، احمد بن زین‌الدین]] (نویسنده)
[[بوعلي، توفيق ناصر]] (مقدمه‌نويس)
|-
| data-type="language" |عربي
|کد کنگره 
| کد کنگره =‏BBR‎‏ ‎‏1109‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏3‎‏ش‎‏4 
| موضوع =
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ??? - ????ق. المشاعر - نقد و تفسير 
فلسفه‌اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 
|ناشر 
| ناشر = 
مؤسسة البلاغ 
| مکان نشر =لبنان - بيروت 
| سال نشر = |مجلد1: 1385ش , 2007م , 1428ق , 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE13911AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =2
| کتابخانۀ دیجیتال نور =13911
| کتابخوان همراه نور =13911
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
 
'''شرح المشاعر''' اثر [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد أحسایی]] (1166-1241ق)، کتابی است در دو جلد به زبان عربی و با موضوع فلسفه و حکمت اسلامی. در این اثر، شیخ احمد أحسایی در قالب شرح کتاب «[[المشاعر]]» [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، به‌نقد و بررسی نظریات فیلسوفان اسلامی به‌ویژه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرای شیرازی]] پرداخته و در برخی موارد آن‌ها را به دلیل پیروی از فیلسوفان یونانی و تأویل روایات، سرزنش کرده است.

توفیق ناصر ابوعلی کار تحقیق این اثر را انجام داده و بر این کتاب مقدمه نوشته است. وی در مقدمه این کتاب را هم از جهات مؤلف و هم از جهت موضوع دارای اهمیت دانسته است.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص5</ref>

محقق، درباره موضوع این کتاب چنین نوشته: «و هذا الشرح يبين الغث من السمين في ذلك الكتاب و يوضح الحق علی طريقة أهل بيت الحق المبين محمد(ص) و آله(ع) بنحو بيانهم من دليل الحكمة و الموعظة الحسنة و بالمجادلة بالتی هی أحسن»<ref>همان</ref> این شرح، مطالب ارزشمند و بی‌ارزش مشاعر را روشن می‌دارد و حق را بر سبیل اهل‎‌بیت(ع) از همان روش بیان آنان یعنی حکمت یا موعظه حسنه یا جدال احسن بیان می‌دارد. از جمله کارهای محقق در این اثر، عنوان‌بندی برای موضوعات و ریز موضوعاتی است که أحسایی در پی شرح آن است، تخریج آیات و احادیث وارده در شرح، تخریج فهارس فنی برای کتاب نیز از دیگر فعالیت‎های محقق است.<ref>همان، ص6</ref> وی همچنین شش صفحه در فهم تفاوت فکری بین [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] و شیخ احمد نوشته و در آن اختلاف مبانی آن‌ها را نشان می‌دهد و پیش از ارائه بیوگرافی از شارح به معرفی این کتاب می‌پردازد؛ از جمله مسائل مطرح شده در این کتاب، مسئله وجود است. به تقریر فلاسفه، وجود بر الله تعالی اطلاق می‌شود و بر سایر موجودات از باب اشتراک معنوی، یا لفظی یا حقیقت و مجاز. شیخ سخن آنان را رد می‌کند و معتقد است: وجود بر الله تعالی به نحو حقیقی اطلاق می‌گردد و بر خلق او هم همچنین به شکل حقیقت بعد حقیقت. احسایی در مسئله وجود ذهنی در این کتاب معتقد می‌شود که این وجود از نوع ظلی است که از خارج انتزاع شده است و خارج اصل آن است مگر در ذهن معصومین(ع) که امر در آن برعکس بوده و اذهان شریف آنان اصل برای خارج است. همچنین در مسئله امکان قائل است که «امکان» امری است متحقق و متأصل نه یک امر اعتباری ذهنی. نویسنده به اعتقاد خودش، همه این نوع اعتقادات را از قرآن کریم و سخنان معصومین(ع) و دلیل عقلی به دست آورده است.<ref>همان، ص12</ref>

یکی از مسائل مورد اختلاف بین [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرا]] و احسایی که مقدمه‌نویس آن را مطرح کرده است، مربوط به ماهیت است. شارح پنداشته که مصنف ([[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرای شیرازی]]) معتقد است ماهیت مجعول نبوده و اصیل است و وجود عارض بر آن است و [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] بر او ایراد وارد می‌کند که آنچه اصیل است وجود است و ماهیت امری است که عارض بر وجود می‌شود نه بالعکس.<ref>همان</ref> اما ظاهراً او در این امر دچار اشتباه شده است و ممکن است علت وقوع او در این اشتباه نوع تقریر کاملی باشد که صدرا برای مخالفان نظر خودش ارائه می‌دهد؛ یعنی ممکن است [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرا]] دلیل اصالت ماهویان را آن‎قدر خوب شرح داده که وی پنداشته، او معتقد به اصالت ماهیت است.