نمایش مبدأ برای شرح التبصرة و التذكرة

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR101038J1.jpg
| عنوان = شرح التبصرة و التذكرة
| عنوان‌های دیگر = تبصرة المبتدی و تذکرة‌ المنتهی. شرح‌
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[حافظ عراقی، عبد الرحیم بن حسین]] (نويسنده)
[[همیم، عبداللطیف]] (محقق)
[[فحل، ماهر ياسين]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  ع4 الف7023 107/7 BP 
| موضوع =حا‌فظ عراقی‌، عبدالرحیم‌ بن‌ حسین‌، ۷۲۵ - ۸۰۶ق‌ - تبصره‌ المبتدی و تذکره‌ المنتهی‌ - نقد و تفسیر - حدیث
|ناشر 
| ناشر = دار الکتب العلمية
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 1423ق - 2002م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE101038AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 2
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 101038
| کتابخوان همراه نور = 101038
| کد پدیدآور = 1587
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''شرح التبصرة والتذکرة''' اثر [[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|زین‌الدین ابوالفضل عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی]] (متوفی 806ق)، شرح و استدراکی است بر کتاب «[[معرفة أنواع علم الحديث|معرفة أنواع علم الحدیث]]» نوشته [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح، تقى‌الدين ابو عمرو عثمان بن عبدالرحمان بن عثمان ابن موسى بن ابی نصر نصرى شهرزورى]] (577-643)، محدث، مفسر و فقيه شافعى که با تحقیق و تصحیح [[همیم، عبداللطیف|عبداللطیف رحیم]] و [[فحل، ماهر ياسين|ماهر یاسین فحل]] منتشر شده است.

در واقع می‌توان گفت، کتاب «[[معرفة أنواع علم الحديث|معرفة أنواع علم الحدیث]]» [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح،]] هسته اصلی کتاب عراقی به شمار رفته و عراقی در آن، اضافات و تصحیح‌هایی انجام داده و آنچه را پنهان بوده، بیان و شرح کرده و آنچه را که ارزش توضیح و تشریح داشته، شرح داده است به‌گونه‌ای که اثر حاضر، به گران‌بهاترین و بهترین کتاب در مصطلح الحدیث، تبدیل شده است<ref>مقدمه، ص5</ref>.

چون متن اصلی، مباحث علوم و مصطلح حدیث است، [[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|حافظ عراقي]] نیز در صدد شرح همان است؛ اما شرح وی خالی از مباحث علوم دیگر مانند لغت، صرف، نحو، عروض، تاريخ و سيره، نیست همچنان که شرح وی شامل فوائد، استدراکات، توضیحات و مطالب جدید است که کامل‌کننده مباحث علوم حدیثی است<ref>همان، ص73</ref>.

مؤلفان قدیم، به‌ویژه شارحان، در توضیحات خود، به رویکرد واحدی پایبند نبوده‌اند، بلکه همواره خطوط و سیر کلی بحث را بدون توجه به جزئیات آن، مدنظر قرار داده‌اند و چیزی که اوضاع را بدتر از این می‌کند- همان‌طور که خود به آن اشاره دارند- این است که اکثر آن‌ها، روش‌شناسی خویش را افشا نکرده و در را به روی محققان باز گذاشته‌اند تا اندیشه‌ها و احتمالات خود را برای استخراج روش‌شناسی شارحین، ارائه کنند. از جمله این شارحین، [[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|حافظ عراقی]] است که نه روش تفسیر و نه سبک نگارش خویش را توضیح نداده است؛ اما پس از دقت و توجه در کتاب، می‌توان برخی از مبانی که وی در توضیحات و شرح خویش، بر آن‌ها تکیه نموده را تشخیص داد که می‌توان برخی از آن‌ها را به‌صورت زیر، خلاصه نمود:
# شروح و تفاسیر فراوانی برای کتاب [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] نوشته شده است، اما همه آن‌ها رویکردی ساده‌ یعنی صحبت در مورد قطعات شعری، اکتفا نموده‌اند، بدین صورت که ابتدا به ایضاح واژگان و مفردات پرداخته و سپس به معنای کلی، اشاره کرده‌اند؛ درحالی‌که عراقی، شرح خویش را به‌واسطه جمع‌آوری ابیات با مضمون واحد در یک مکان و سپس تبیین و توضیح مراد از آن‌ها از حیث معنا و دلالت لغوی و اعرابی، ممتاز نموده است؛
# ذکر مثال و شاهد مثال فراوان برای توضیح و تشریح مطالب؛
# اشاره به موقعیت‌های دستوری و جایگاه نحوی واژگان و کلمات؛
# ذکر اقوال مختلف علما پیرامون موضوع واحد و...<ref>همان، ص43-44</ref>.