نمایش مبدأ برای سفرنامه‌های حج قاجاری

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR82799J1.jpg
| عنوان = سفرنامه‌های حج قاجاری
| عنوان‌های دیگر = پنجاه سفرنامه حج قاجاري  ** چهارده سفرنامه حج قاجاری دیگر ** شانزده سفرنامه حج [صفوی و] قاجاری دیگر
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[جعفریان، رسول]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  /ج6س7 1366 DSR 
| موضوع =سفرنامه‌ها - ایران - تاریخ - قاجاریان، 1193 - 1344ق. - عربستان سعودی - سیر و سیاحت - ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق.
|ناشر 
| ناشر = نشر مورخ
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر = 1389ش - 1392ش - 1395ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE82799AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 978-064-224-163-7
| تعداد جلد = 10
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 82799
| کتابخوان همراه نور = 82799
| کد پدیدآور = 104
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''سفرنامه‌های حج قاجاری'''، به کوشش [[رسول جعفریان]] (متولد 1343ش)، مشتمل بر هشتاد سفرنامه حج است که جز معدودی همه در زمان قاجار با رویکردها و دیدگاه‌های مختلف به رشته تحریر درآمده است.

نویسنده در مقدمه کتاب، سفرنامه‌های حج را گنجینه‌های پایان‌ناپذیر برای شناخت بسیاری از مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تمدنی مسلمانان دانسته که حجم گسترده آنها به‌اندازه‌ای است که می‌توان عنوان «ادبیات حج» به آنها داد. وی سپس افزوده است: «انتخاب دوره قاجار به این دلیل بود که ادبیات حج در کشور ما، به‌طور عمده مولود این دوره است؛ البته از دوره صفوی خاطرات پراکنده و دست‌کم یک مورد سفرنامه منظم و منظوم داریم. چنان‌که از دوره نادری هم یک نمونه در دسترس است. اما عمده آنچه که می‌توان آن را محصول نهضت سفرنامه‌نویسی دانست، از دوره قاجاری است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ج1، ص7-8</ref>‏.

کتاب با نوشتاری درباره حج‌گزاری ایرانیان در دوره قاجار بر اساس سفرنامه‌های همان دوره آغاز شده است. نویسنده سفرنامه‌های حج را برای شناخت آیین حج‌گزاری ایرانیان در دوره قاجاری (1210-1343ق) مهم‌ترین منبع دانسته که توسط درباریان، دبیران و علما نوشته شده است. تعداد این سفرنامه‌ها نزدیک به پنجاه عنوان است که بسیاری از آنها به چاپ رسیده و در دسترس عموم قرار دارد<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص12</ref>‏.

آنچه درباره سفرنامه‌های موجود گفتنی است آن است ‌که مؤلفان هرکدام از این سفرنامه‌ها، از منظری خاص به مسائل و رخدادها نگریسته و نکات ویژه‌ای را مورد توجه قرار داده‌اند. برخی از سفرنامه‌ها به هدف آگاه کردن حجاج از مشکلات راه و برخی به هدف ارائه گزارش به دربار بوده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.‏

سفرنامه مخبرالسلطنه که در سال 1321ش نوشته شده، به‌لحاظ سفر دور دنیا اهمیت فراوانی دارد. سفرنامه نایب‌الصدر نیز بسیار لطیف و مملو از نکات دینی و اخلاقی است. وی به‌خصوص در مواردی، هدفش را از نوشتن سفرنامه، راهنمایی حجاج بعدی عنوان می‌کند و این نکته قابل توجهی است<ref>ر.ک: همان، ص18-17</ref>‏.

در این کتاب در ده مجلد، 80 سفرنامه ارائه شده که البته در این میان، برخی چون سفرنامه 52 در جلد نهم با عنوان «اعجاز مکی» سفرنامه منظوم حج از «دوره صفوی» است<ref>ر.ک: همان، ج9، ص121</ref>‏.