نمایش مبدأ برای رسالة إبليس إلی إخوانه المناحیس

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR126537J1.jpg
| عنوان = رسالة إبليس إلی إخوانه المناحیس
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[جشمی، محسن بن محمد]] (نويسنده)
[[مدرسی طباطبائی، حسین]] (مصحح)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  5ر2ح 203/2 BP 
| موضوع =کلام معتزله - قرن 5ق. - معتزله - دفاعیه‎‌‌ها و ردیه‎‌‌ها
|ناشر 
| ناشر = دار المنتخب العربي
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 1415ق - 1995م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE126537AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 126537
| کتابخوان همراه نور = 126537
| کد پدیدآور = 676
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''رسالة إبليس إلی إخوانه المناحيس'''، اثر [[جشمی، محسن بن محمد|حاکم ابوسعد محسن بن محمد بن کرامه جشمی بیهقی]] (413-494ق)، رساله‌ای است در بررسی و نقد عقاید مجبره و مشبهه.

جنداری در رساله خود، از این اثر نام برده و [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]]، این رساله را «رسالة إبليس إلی المجبرة» نامیده‌اند و برخی آن را رساله «أبي‌مرة إلی إخوانه المجبرة» یا «رسالة الشيخ أبي‌مرة» نامیده و نسخه‌ای از آن، عنوان «رسالة إبليس إلی إخوانه من المجبرة و المشبهة في الشكاية من المعتزلة» را به خود دارد. گویا مؤلف به علت نگارش این رساله، به قتل رسیده است<ref>ر.ک: مدرسی طباطبایی، سید حسین؛ رحمتی، محمدکاظم، ص5</ref>.

متأسفانه در مقدمه کوتاهی از محقق که در ابتدای کتاب آمده، صرفا به موضوع و اسامی مختلف کتاب و شرح حال مختصر مؤلف آن پرداخته شده و اطلاعاتی پیرامون اهمیت کتاب و ویژگی‌های آن و نیز روش کار مؤلف، داده نشده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص5-15</ref>.

مطالب کتاب، در شانزده باب تنظیم شده است. باب نخست، شکوایه‌ای است از طرف مؤلف به شاگردان و مریدان خود از مجبره و عقاید ایشان<ref>ر.ک: متن کتاب، ص21</ref>. در باب دوم، به موضوع توحید و تشبیه، پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص31</ref> و در باب سوم، موضوع عدل الهی، مورد بحث قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>. قضا و قدر و عقاید منسوب به قدریه، در باب چهارم مطرح شده<ref>ر.ک: همان، ص63</ref> و در باب پنجم، از میزان تأثیر اراده انسان‌ها در انجام اعمال و نقش خداوند در آن، سخن به میان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص75</ref>. در باب ششم، استطاعت و اینکه مدار امر تکلیف بر قدرت است، مورد بحث قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص83</ref> و در باب هفتم، مسئله اراده و کراهت، مطرح و بررسی شده است<ref>ر.ک: همان، ص93</ref>. در باب هشتم، مسئله کلام خداوند در قرآن مطرح شده<ref>ر.ک: همان، ص97</ref> و در سایر ابواب کتاب، به موضوعاتی همچون نبوات، امامت و امر به معروف، آجال، اموال و ارزاق و... پرداخته شده است.