نمایش مبدأ برای ذیل ذیل تاريخ العلماء و وفياتهم

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر = NUR16793J1.jpg
| عنوان = ‏ذیل ذیل تاريخ العلماء و وفياتهم
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآوران = 
[[اکفانی، هبةالله بن احمد]] (نويسنده)

[[عبدالله بن احمد سلیمان]] (محقق و معلق)
| زبان = عربی
| کد کنگره = ‏/ع4 ر2095 203 CT 
| موضوع = مجتهدان و علما 

| ناشر = دار العاصمة 

| مکان نشر = عربستان - ریاض 
| سال نشر = 1989م , 1409ق 

| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE16793AUTOMATIONCODE
| چاپ = 
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =16793
| کتابخوان همراه نور =16793
| کد پدیدآور = 9893
| پس از = 
| پیش از = 
}} 
{{کاربردهای دیگر|وفيات (ابهام‌زدایی)}}
 
'''ذیل ذیل تاريخ العلماء و وفياتهم''' یا «جامع الوفیات»، تألیف [[اکفانی، هبةالله بن احمد|ابومحمد هبة‌الله بن احمد بن محمد بن ابن اکفانی]] (متوفی 524ق) مشهور به ابن اکفانی، ذیلی بر کتاب [[کتانی، عبدالعزیز بن احمد|حافظ ابوعبدالعزیز بن احمد کتانی دمشقی]] (متوفی 466ق) است که خود ذیلی بر «[[تاریخ مولد العلماء و وفیاتهم]]» اثر [[ربعي دمشقي، محمد بن عبدالله|ابوسلیمان محمد بن عبدالله احمد بن زبر ربعی دمشقی]] (متوفی 379ق) است. ابن اکفانی تاریخ علما و وفیات کتاب پیشین را تا بیست سال یعنی تا سال 485ق ادامه داد. عبدالله بن احمد بن سلیمان الحمد بر کتاب مقدمه نوشته و آن را تحقیق و تصحیح کرده است. 

اولین کسی که در زمینه وفیات کتاب نوشت ابوالحسین عبدالباقی بن قانع بن مرزوق بغدادی (متوفی 351ق) است اما تاریخ او مفقود است. پس از او [[ربعي دمشقي، محمد بن عبدالله|ابوسلیمان محمد بن عبدالله بن زبر]] (متوفی 379ق) وفیات را از سال اول هجری تا سال 338ق را نوشت. پس از او ابومحمد هبة‌الله ابن اکفانی(متوفی 544ق) وفیات را از سال 463ق تا سال 485ق گردآوری نمود. تراجم یا وفیاتی که ابن کفانی بر کتاب شیخش افزود بالغ بر 63 ترجمه می‌شود که با محاسبه کتاب استادش که 67 ترجمه در آن ذکر شده بود به عدد 130 ترجمه رسید<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص20-19</ref>.   

پس از ابن اکفانی، شرف‌الدین ابوالحسن علی بن مفضل مقدسی اسکندرانی مالکی (متوفی 611ق) ذیلی بر ذیل ابن اکفانی نوشت و آن را تا سال 581ق ادامه داد. امام زکی‌الدین ابومحمد عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری (م 656) ذیلی بر ابن مفضل نگاشت و تا سال 642ق ادامه داده و اسمش را «التكملة لوفيات النقلة» گذاشت. شاگرد ابومحمد منذری با نام عزالدین احمد بن محمد حسینی (متوفی 695ق) ذیلی بر کتاب او نوشت و نامش را «صلة التكملة لوفيات النقلة» گذاشت که وفیات میان سال‌های 641ق تا 675ق را شامل می‌شد<ref>‏ر.ک: عواد معروف، بشار، پایگاه اینترنتی دایرة‌المعارف</ref>.

کسانی که شرح‌حال [[اکفانی، هبةالله بن احمد|هبة‌الله بن ابن اکفانی]] را نوشته‌اند کتابی با نام «ذیل ذیل تاريخ العلماء و وفياتهم» ذکر نکرده‌اند؛ ذهبی در التذکرة آن را جامع «الوفيات» نامیده است. حاجی خلیفه نیز در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] نوشته که ابن اکفانی ذیل کوچکی بر ذیل کتانی نوشته که حدود بیست سال را شامل می‌شود. [[کحاله، عمر رضا|عمر رضا کحاله]] نیز در [[معجم المؤلفين تراجم مصنفي الكتب العربية|معجم المؤلفین]] «جامع الوفيات» را از آثار [[اکفانی، هبةالله بن احمد|ابن اکفانی]] دانسته است. اما نسخه خطی اسمی ندارد. و چون کتاب استاد نویسنده نیز نام مورد اتفاقی ندارد محقق اثر تصمیم گرفته که نام کتاب را «ذیل ذیل تاريخ مولد العلماء و وفياتهم» بگذارد چراکه این نام‌گذاری دلالت بر مضمون و ارتباط آن با ماقبلش دارد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص21-20</ref>.   

محقق اثر کتاب را در دو فصل و خاتمه تدوین کرده است. در فصل اول در پنج مبحث، اسم، نسب، مولد، اساتید، شاگردان، تألیفات و وفات نویسنده بررسی شده است. 

در فصل دوم نیز در  هشت مبحث، انتساب کتاب به نویسنده، نام‌گذاری کتاب، شیوه نویسنده در کتاب، جایگاه و اهمیت آن، مصادر کتاب، توثیق انتساب کتاب به نویسنده، معرفی نسخ خطی و شیوه تحقیق کتاب مطرح شده است. 
در خاتمه نیز فهارس تراجم، اسامی کتب ذکر شده در متن کتاب و مصادر ارائه شده است<ref>ر.ک: همان، ص6-5</ref>.