نمایش مبدأ برای دیوان سیف‌الدین اسفرنگی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR103990J1.jpg
| عنوان = دیوان سیف‌الدین اسفرنگی
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌]] (نويسنده)
[[ص‍دی‍ق‍ی‌، زب‍ی‍ده‌]] (محقق)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =PIR 5223/9د    
| موضوع =شعر فارسی - قرن 7 ق
|ناشر 
| ناشر = 
| مکان نشر = 
| سال نشر = 1357ش - 1399ق - 1979م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE103990AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 103990
| کتابخوان همراه نور = 103990
| کد پدیدآور = 75652
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''دیوان سیف‌الدین اسفرنگی''' اثر [[س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌|سیف‌الدین اسفرنگی]] (851- 666ق)، دیوان شعر اوست که شامل قصاید، غزلیات، ترجیع‌بندها، ترکیب‌بندها، قطعات و رباعیات بوده و با تصحیح [[ص‍دی‍ق‍ی‌، زب‍ی‍ده‌|زبیده صدیقی]] در مُلتان پاکستان به چاپ سنگی منتشر شده است.

[[س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌|سیف]]، سبک عراقی را پیش گرفته و از استادان بزرگ این سبک، [[خاقانی شروانی|خاقانی]] و [[ظهیر فاریابی، طاهر بن محمد|ظهیر]] که شهرتشان در زمان او، به کمال اوج رسیده بود، تتبع کرده است<ref>مقدمه، ص36</ref>.

شعر [[س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌|سیف]]، در انتهای اعلی سبک عراقی قرار دارد و تمام مختصات ابتدایی و گاه متوسط سبک هندی را دارد و از سبک خراسانی، نقطه نهایی بعد سبک عراقی را نشان می‌دهد<ref>همان</ref>.

دولتشاه سمرقندی تعداد ابیات دیوان سیف را دوازده هزار بیت دانسته است<ref>جعفری، فرزاد، ج25، ص721</ref>. نظر تذکره‌نویسان درباره شعر او متفاوت است. سمرقندی او را «املح الشعراء» و «اکمل الفضلا» دانسته و به مرتبه عالی او در شعر اذعان کرده است. آذر بیگدلی شعر او را دارای بحور غریبه و الفاظ مختلفه دانسته است. برعکس او، سراج‌الدین خان ‌آرزو شعر سیف را روان‌تر و آسان‌تر از خاقانی دانسته است و این رأی اخیر درست‌تر است. البته برخی نیز معتقدند سیف می‌خواسته از خاقانی پیروی کند، اما نتوانسته و اشعارش متوسط است. شاعر در یک‌جا بر آن است که طرزی نو آورده است و در جایی دیگر، در این طرز نو، خاقانی را پیشرو خود می‌داند<ref>همان، ص722</ref>.

او شعر خود را چون [[خاقانی شروانی|خاقانی]] و [[ظهیر فاریابی، طاهر بن محمد|ظهیر فاریابی]] دانسته و بر شعرای دیگری همچون [[ق‍طران‌، اب‍وم‍ن‍ص‍ور|قطران]] که در خراسان و عراق مشهود بود، به تعریض طعن کرده است<ref>همان</ref>.

به هر حال، [[س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌|سیف]]، شاعری قصیده‌سراست و قصایدی محکم و استادانه و به‌اسلوب دارد که همچون [[خاقانی شروانی|خاقانی]] و [[انوری، محمد بن محمد|انوری]]، به تکلف و تصنع نگراییده است، بلکه از نظر زبانی، ساده و روان و شیواست؛ شعرش اگرچه حاوی مضامین و اصطلاحات و تعبیرات خاص (اصطلاحات بازی نرد و شطرنج و اصطلاحات نجوم، طب، موسیقی و حکمت) است، دیریاب و دشوار نیست و از تعقیدهای لفظی و معنوی به‌دور است. عزلیاتش در دو مضمون عارفانه و عاشقانه، با زبانی روان و مضامینی بکر سروده شده‌اند و [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوی]] در غزلیات [[شمس تبریزی، محمد|شمس]]، به آنها نظر داشته است. او تخلصی برای خود به‌کار نبرده است. رباعیات او حدود 240 بیت است و به اسلوب خیام، سروده شده است<ref>همان</ref>.