نمایش مبدأ برای دیوان ابوتراب بیک فرقتی انجدانی فراهانی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR111335J1.jpg
| عنوان = ديوان ابو تراب بيک فرقتي انجداني فراهاني شاعر بزرگ قرن يازدهم(متوفی1025 هجری قمری)
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[فرقتی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌]] (نويسنده)
[[برز آبادی فراهانی، مجتبی]] (مصحح)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =PIR۶۴۹۳/د۹     
| موضوع =شعر فارسی
|ناشر 
| ناشر = فردوسی
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1376ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE111335AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 111335
| کتابخوان همراه نور = 111335
| کد پدیدآور = 88028
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''دیوان ابوتراب بیک فرقتی انجدانی فراهانی'''، مجموعه اشعار شاعر بزرگ قرن یازدهم [[فرقتی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌|ابوتراب فرقتی انجدانی فراهانی]] (متوفی 1025ق) است که با تصحیح [[برز آبادی فراهانی، مجتبی|مجتبی برزآبادی فراهانی]] منتشر شده است.

این دیوان، مشتمل بر ساقینامه، ترکیب‌بند، غزلیات و قطعات، مثنوی‌ها، مقطعات، رباعیات، دوبیتی‌ها، ابیات پراکنده، قطعاتر در لغز و قطعاتی در ماده تاریخ می‌باشد.

[[نصرآبادی، محمدطاهر|میرزا طاهر]] درباره او چنین نوشته است: «ابوتراب خوش طبیعت و درست سلیقه است. اشعارش اکثرا عاشقانه و یکدست است. دیوانش قریب به دو هزار بیت به نظر رسیده است»<ref>مقدمه، ص18</ref>.

سبب شهرت [[فرقتی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌|میرزا ابوتراب]]، ساقی‌نامه ارزشمند اوست که در ردیف بهترین ساقی‌نامه‌های زبان فارسی است که در بحر متقارب سروده شده است و نیز ابیات بسیار زیبایی در این دیوان وجود دارد که به صورت ضرب‌المثل درآمده است:
{{شعر}}
* {{ب|'' بجز رخ تو که تا صبح حشر نورانیست ''|2='' چراغ هیچ کسی تا سحر نمی‌سوزد ''}}
{{پایان شعر}}

[[فرقتی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌|ابوتراب]] چند ترکیب‌بند زیبا دارد که در کتاب نقل شده است. دو مثنوی او هم بسیار جالب و خواندنی است و نیز غزلیات و قطعات فراوانی دارد که تا حد امکان جمع‌آوری شده است<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>.

ساقی‌نامه به صورت ترجیع‌بند است که آن را به بحر هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف (مفعول، مفاعیل، مفاعیل، فعولن) سروده است که ترجیع آن:
{{شعر}}
* {{ب|'' ما خشک لبان تشنه دیدار شرابیم ''|2='' تا کاسه ما گشت تهی خانه خرابیم ''}}
{{پایان شعر}}
می‌باشد که متضمن اندیشه‌های بلند حکیمانه و عارفانه است<ref>همان، ص32- 33</ref>.

غزلیات فرقتی کوتاه و موجز و اکثرا در حدود پنج بیت است. در هیچ غزلی تخلص ندارد و در آنها هیچگاه از فرقتی استفاده نکرده است<ref>همان، ص33</ref>.

در این دیوان، دو مثنوی بسیار زیبا وجود دارد که یکی در توحید است با سخنان بسیار جالب و جاذب و دیگری مربوط به حاتم طائی است که سراسر حکمت است<ref>ر.ک: همان</ref>.

فرقتی قصایدی دارد در مدح از جمله در مدح [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] و در مدح شاه عباس صفوی<ref>همان</ref>.

ابوتراب در ترکیب‌بند نیز مانند ترجیع‌بند، مهارت بسزایی دارد. وی در سایر موارد شعری، همچون رباعی، دوبیتی، قطعات، مفردات، معما و ماده تاریخ، طبع آزمایی کرده است که همگی در این دیوان، جمع‌آوری شده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

فرقتی در مدح [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین علی(ع)]] چه خوش می‌سراید:
{{شعر}}
* {{ب|'' امیر ملک ولایت علی عالیقدر ''|2='' که هست خاک درش نور دیده احرار ''}}
* {{ب|'' دمی که گشت بنای فلک تمام قضا ''|2='' بدست صنعت خود در سرای لیل و نهار ''}}
* {{ب|'' برای آنکه ز رأیت شوند عکس پذیر ''|2='' نشانده آینه مهر و ماه بر دیوار ''<ref>همان، ص48-49</ref>}}
{{پایان شعر}}