نمایش مبدأ برای دو رساله در اخلاق: مکا‌رم‌ اخلاق‌، گشا‌یش‌‌نا‌مه‌

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR104868J1.jpg
| عنوان = دو رساله در اخلاق: ۱- مکا‌رم‌ اخلاق‌، ۲- گشا‌یش‌ نا‌مه‌
| عنوان‌های دیگر = گشایش‌نامه ** کتاب انتخاب مکارم اخلاق
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[رض‍ی‌ال‍دی‍ن‌ ن‍ی‍ش‍اب‍وری‌، م‍ح‍م‍د]] (نويسنده)
[[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد]] (نويسنده)
[[دانش‌پژوه، محمدتقی]] (مصحح)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =     
| موضوع =اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق - متون قدیمی تا قرن 14 - داستانهای اخلاقی - نثر فارسی - قرن 6ق. - نثر فارسی - قرن 7ق.
|ناشر 
| ناشر = نشر فردا
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1341ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE104868AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 104868
| کتابخوان همراه نور = 104868
| کد پدیدآور = 76304
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''دو رساله در اخلاق''' مجموعه‌ای است از دو رساله به نام «مکارم اخلاق» از [[رض‍ی‌ال‍دی‍ن‌ ن‍ی‍ش‍اب‍وری‌، م‍ح‍م‍د|رضی‌الدین ابوجعفر محمد نیشابوری]] (متوفی 598ق) و «گشایش‌نامه» منسوب به [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیر‌الدین طوسی]] که به کوشش [[دانش‌پژوه، محمدتقی|محمدتقی دانش‌پژوه]]، منتشر شده است.

کتاب حاضر، دربردارنده دو رساله به شرح زیر است:

یکی «مکارم اخلاق» [[رض‍ی‌ال‍دی‍ن‌ ن‍ی‍ش‍اب‍وری‌، م‍ح‍م‍د|رضی‌الدین نیشابوری]] که به روش «[[التبر المسبوك في نصيحة الملوك|نصیحة الملوک]]» [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] به نگارش درآمده و آمیخته است با داستان‌ها و حکایات و آثار مذهبی و متکی است به تجارب و ملاحظات اجتماعی و آراسته سخنان بزرگان آموخته و سردوگرم‌چشیده و نزدیک به فهم توده مردم که نتایج نیک و بدرفتار و کردار آدمی را به تمثل به حکایات مشهود می‌سازد.

گویا کاشفی هم این رساله را در دست داشته و مطالبی از آن در اخلاق محسنی، گنجانده است <ref>ر.ک:دیباچه، صفحه الف- ب</ref>.

این رساله بر چهل باب از مباحث اخلاقی بنا نهاده شده است. از قبیل: فضیلت کرم و خلقُ، اقسام خلق و ماهیت آن، تطهیر نفس از اخلاق ذمیمه و کسب خصال حمیده، سخاوت و بخل، عزت و ذلت، تواضع و تکبر، جدوجهد، حیا و شرم...هدایت و یقین <ref>ر.ک:دیباچه، صفحه د-ح-ط</ref>.

دوم «گشایش‌نامه» که رساله‌ای است به روش نظری و فلسفی و آمیخته با داستان و افسانه. این رساله، به [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسی]] نسبت داده شده، ولی در فهرست‌ها، چنین تألیفی از او نشان نداده‌اند. در این رساله، از لذت عقلی و حسی بحث شده و نخستین از دومی، برتر و بهتر دانسته شده است. در جایی از این رساله، بیتی از [[باباافضل کاشانی، محمد بن حسین|خواجه افضل‌الدین]] آمده است که در مصنفات [[باباافضل کاشانی، محمد بن حسین|افضل‌الدین کاشانی]] (متوفی نزدیک 610ق) آن را می‌بینیم، پس می‌توان گفت که این رساله، پس از این تاریخ و پیش از 23 ذی‌حجه 730 که تاریخ نوشته شدن یکی از نسخ آن است، باید نوشته شده باشد. مؤلف این رساله، تا اندازه‌ای روش باطنیان دارد و از «اهل ظاهر و راست‌گویان و دانایان یقین‌جوی و ظاهر و اندرون و مغز و معنی‌جویان و حقیقت» یاد کرده است. این رساله، اگر از [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسی]] نباشد، از دانشمندی عارف و حکیم خواهد بود و از شاهکارهای زبان فارسی است<ref>ر.ک:همان، صفحه د- ه</ref>.

عقل و کمال آن، نسبت لذت عقل با لذت حسی، لذت دریافتن نفس خود، قوت عقل و قوت‌های دیگر، بهشت معنا و سیزده مثل از دانایان در حق دنیا از مطالب این رساله است. <ref>ر.ک:دیباچه، صفحه ح-ط</ref>.