نمایش مبدأ برای دفتر اشعار صوفی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR34696J1.jpg
| عنوان = دفتر اشعار صوفی
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[هروی، صوفی‌محمد]] (نويسنده)
[[افشار، ایرج]] (به کوشش)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =   ‎‏/‎‏د‎‏7 5766/5 ‏PIR‎‏ 
| موضوع =شعر فارسی - قرن 9ق.
|ناشر 
| ناشر = مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1386ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE34696AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 978-964-8700-45-9
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 34696
| کتابخوان همراه نور = 34696
| کد پدیدآور = 21515
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''دفتر اشعار صوفی''' مجموعه اشعار [[هروی، صوفی‌محمد|صوفی محمد هروی]] (متوفی بین 842 تا 878ق) است که به کوشش [[افشار، ایرج|ایرج افشار]]، منتشر شده است.

اثر حاضر، حاوی مقادیری شعر و نثر در قلمرو اطعمه و ابزار آشپزخانه و «رخوت» مربوط به آن و نظیره‌گویی با سرائیده‌های [[بسحاق اطعمه، احمد بن حلاج|بسحاق اطعمه، احمد بن حلاج شیرازی]] شاعر قرن هشتم است که اگرچه در سنجش با کلیات بسحاق، جلوه‌ای نتواند یافت، اما چون دربرگیرنده بعضی واژه‌‌ها و ترکیبات و فواید اصطلاحی مربوط به غذاهاست و گاه واجد تازگی‌هایی است، دارای اهمیت می‌باشد<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه نه</ref>.

کتاب حاضر، محتوی چندگونه شعرست:

الف) اشعار معمولی:
# غزلیات (شصت و یک غزل و یک قطعه)
# قصیده (دو تا در مدح سلطان حسین بایقرا)
# ترجیع‌بند (یکی در هفت بند)
# ترجیع زنانی (یکی در نه بند)
# ده‌نامه (مثنوی به گرده «ده‌نامه»های پیش از خود)
ب) دیوان اطعمه:
# غزلیات (124 غزل)
# ترجیع‌بند (دوتا، یکی در سه بند و یکی در نه بند)
# مقطعات (هفت قطعه)
# رباعیات (هفت رباعی)
# فردیات (هفت بیت)
# مثنوی اطعمه (22 بیت)
# شکایة الرخوت (قصیده در 45 بیت به انضمام بخشی به نثر)
# تخیلات اسرار (منثور که ظاهرا آن را در برابر اسرار چنگال بسحاق به نظیره‌گویی پرداخته)<ref>همان، صفحه سیزده- چهارده</ref>.

همان‌طور که روش [[بسحاق اطعمه، احمد بن حلاج|بسحاق]] در سرودن غزلیات، نقیضه‌پردازی اطعمه‌ای، نظرش به غزل‌های شاعران پیش از خود بود، صوفی محمد همان راه را پیروی کرده است؛ با این اختلاف که [[بسحاق اطعمه، احمد بن حلاج|بسحاق]] عادتا نام شاعران را آورده، ولی [[هروی، صوفی‌محمد|صوفی محمد]]، نام آنان را نیاورده است. [[هروی، صوفی‌محمد|صوفی محمد]] روش خود را به «جواب‌گویی» تعیبر کرده و هر بیتی را که از شاعری آورده، آن را سؤالی دانسته و بدان جواب گفته است<ref>همان، صفحه چهارده</ref>.

بهترین نشان‌دهنده فواید واژگانی و زبانی کتاب، فهرستی است از لغات و اصطلاحات که استخراج شده است. طبق این فهرست، واژه‌های دیریاب و کهن کتاب، از این قبیل است: دم خوردن، نقش داشتن، شستن به جای نشستن. در میان لغات و اصطلاحات، واژه‌هایی دیده می‌شود که بوی گویش محلی دارد و در لغتنامه‌ها نیست، مانند: دوج، انبه جولی، قرته، جک جک، شوش، مسلقی و...<ref>همان، صفحه شانزده- هفده</ref>.