نمایش مبدأ برای حق عقل در اجتهاد

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR124239J1.jpg
| عنوان = حق عقل در اجتهاد
| عنوان‌های دیگر = حق عقل در اجتهاد: اخباری‌گری، الهام اجتهاد از شیخ طوسی، تفقه در دین، گرایش ما به جمود
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[مطهری، مرتضی]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  7ح6م 167/4 BP 
| موضوع =اجتهاد و تقلید - مقاله‏‌ها و خطابه‏‌ها - اجتهاد و تقلید - تاریخ - عقل‌ و ایما‌ن‌ (اصول‌ فقه‌) 
|ناشر 
| ناشر = صدرا
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1401ش - 1444ق
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE124239AUTOMATIONCODE
| چاپ = 2
| شابک = 978-622-6789-73-8
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 124239
| کتابخوان همراه نور = 124239
| کد پدیدآور = 989
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''حق عقل در اجتهاد'''، کتابی است مشتمل بر سه مقاله و دو سخنرانی از استاد [[مطهری، مرتضی|شهید مرتضی مطهری]]. در این کتاب می‌توان به نکاتی از روش فقهی [[مطهری، مرتضی|شهید مطهری]] پی برد.

مقاله اول که با عنوان «اجتهاد و نسبت آن با قیاس و حسن و قبح عقلی» منتشر می‌شود عنوان آن در اصل «اصل اجتهاد در اسلام» بوده است که در سومین نشریه سالانه «مکتب تشیع» به چاپ رسیده است؛ لازم دیده شده که عنوان مقاله اول این کتاب تغییر پیدا کند تا با گفتاری که در کتاب ده گفتار آمده است اشتباه نشود. مقاله دوم این کتاب «حق عقل در اجتهاد» است که در نشریه «مکتب تشیع» در اردیبهشت 1341 شماره نهم منتشر شده و البته کتاب هم به همین نام نامیده شده است و مقاله سوم به‌مناسبت هزارمین سال وفات [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] و صدمین سال وفات [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری(ره)]] به نگارش درآمده و در نشریه مکتب تشیع، شهریور 1338 شماره یکم منتشر شده است.

در دو مقاله اول، حق عقل و اجتهاد به‌طور مستوفی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته و نشان داده شده است که فقهای شیعه با الهام گرفتن از ائمه خود، برای استنباط احکام اسلام، ضمن قبول حسن و قبح عقلی افعال، نه راه قیاس را پیمودند و نه را گروهی به نام اهل حدیث را که در میان اهل سنت پیدا شده بودند، بلکه راه میانه‌ای را انتخاب کردند و البته در میان مجتهدان اصیل مخالفت با قیاس باعث نشد که حق عقل در اجتهاد کم‌رنگ شود. همچنین پیدایش مسلک اخباریگری در میان شیعه در قرن دهم و مبارزه مجتهدان با آنها نیز تحلیل شده و البته هشدار داده شده است که گرچه اخباریگری در شیعه شکست خورد، ولی هنوز روح اخباریگری در برخی فقها وجود دارد.

اما عنوان آن دو سخنرانی که بعد از مقالات قرار گرفته است، «الهام از شیخ طوسی» است. این دو سخنرانی در فروردین سال 1349 در حسینیه ارشاد تهران به‌مناسبت هزارمین سال تولد [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] ایراد شده است و در آن ضمن پرداختن به زندگی و مقام و روش فقهی و دو مزیت آن مرد بزرگ، برخی مسائل روز مرتبط با این موضوع نیز مورد بحث قرار گرفته است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص5-6</ref>.