نمایش مبدأ برای حقيقة السنة و البدعة

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR80625J1.jpg
| عنوان = حقيقة السنة و البدعة
| عنوان‌های دیگر = الأمر بالإتباع و النهي عن الإبتداع
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر]] (نويسنده)
[[ابراهیم، خلیل]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /س9ح7 225/4 BP 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = دار الفکر اللبناني
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 1992م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE80625AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 80625
| کتابخوان همراه نور = 80625
| کد پدیدآور = 615
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''حقيقة السنة و البدعة'''، این اثر منسوب به [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی شافعی]] (849-911ق) است. نویسنده، بدعت‌ها را به دو نوع «نیکو» و «نکوهیده» تقسیم می‌کند و نمونه‌هایی را برای هریک می‌آورد. [[خلیل ابراهیم]] پژوهش کتاب را انجام داده است.

نویسنده درآمدی را برای شناخت اجمالی «بدعت» ارائه می‌کند؛ او با بهره‌گیری از آیه‌ها و حدیث‌ها، به هم‌گرایی دینی میان مسلمانان و پرهیز از دسته‌بندی‌ و جدایی‌ آنان تأکید می‌نماید و به نکوهش بدعت‌ها و هواها و جداسازی آن‌ها از سنت‌های درست می‌پردازد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص23-9</ref>‏.

در نگاه نویسنده، رخدادها با نسبتی که به «سنّت» می‌یابند، به دو نوع بدعت نیکو (مستحسن) و نکوهیده (مذموم) بخش می‌شوند<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>‏. بدعت نیکو را همگان روا دانسته‌اند؛ زیرا با شریعت سازگار است و با انجام آن محذور شرعی پیش نمی‌آید؛ کارهایی مانند ساختن منبر و مدرسه از این دست است<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>‏.

نویسنده بدعت‌های نکوهیده (البدعة المستقيمة) را به دو نوع بخش می‌کند: یکی باورهایی است که به زیان و گمراهی می‌انجامند و پیروان اسلام را به هفتادودو فرقه رسانده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>‏؛ دیگری، کارهای مذمومی است که خود به دو نوع قسمت می‌شوند: نخستین قسمت، نوعی از بدعت‌های حرام و مکروه است که مردم (از عوام و خواص) آن‌ها را می‌شناسند. این نوع بدعت در میان مردم عامی و نادان رواج دارد؛ اینان اسلام و پیروی از بزرگان دین را کنار نهاده‌اند و در «فقر ایمانی» به سر می‌برند که نمونه‌ای از آن در رفتار مردانشان با زنان نامحرم که مانند رفتار با محارم است، دیده می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>. نویسنده کارهایی چون همنشینی با پسران نوجوان (اَمرَدان)، لهو و غنا، تقدس‌ بخشیدن به اشیاء و مشابهت با کفار در اعیاد و عادت‌های آنان را از این قسم برشمرده است‏<ref>ر.ک: همان، ص47-28</ref>‏.

دومین قسمت، گفتارها و رفتارهایی است که بیشتر مردم، آن‌ها را عبادت و قربت و طاعت برمی‌شمارند، اما آن‌ها مشتبه بین مکروه و حرام و مباحند و همچنین، کارهایی است که ترکشان بهتر از انجامشان است؛ مانند کارهایی که برای هنگام خاصی توصیه شده است و یا ویژه شخص ممتازی مانند پیامبر(ص) است، ولی عابدان نادان به انجام آن‌ها حرص می‌ورزند<ref>ر.ک: همان، ص48</ref>‏. نویسنده شانزده مصداق را برای این قسمت آورده است که موردهایی مانند «ازدواج ‌نکردن»، «بدعت‌گذاری در خطبه‌ها»، «وقوف در کنار کوه عرفات» و «بازی با نرد و شطرنج» ازاین‌دست است<ref>ر.ک: همان، ص70، 86، 90 و 97</ref>‏.

در درستی نسبت کتاب «حقيقة السنة و البدعة» به [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] تردیدهایی شده است؛ گفته می‌شود که [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] نامی از این کتاب در دو اثر دیگرش «[[التحدث بنعمة الله]]» و «[[حسن المحاضرة في أخبار مصر و القاهرة]]»، که در آن‌ها نوشتجات خود را برشمرده است، نمی‌آورد. دو تن از شاگردان او به نام‌های «عبدالقادر بن محمد بن احمد شافعی شاذلی» در کتاب «بهجة العابدين بترجمة حافظ العصر جلال‌الدين» و «شهاب‌الدین حمصی انصاری» (درگذشته 934ق) و نیز، سه تن از پژوهشگران معاصر به نام‌های «دکتر سمیر الدروبی»، «دکتر طاهر سلیمان حموده» و «[[کتانی، محمد عبدالحی بن عبدالکبیر|عبدالحی کتانی]]» نامی از این کتاب در فهرست آثار [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] نیاورده‌اند.

از سوی دیگر، اندیشه‌ای که در این کتاب بیان می‌شود، با اندیشه و روشی که سیوطی در آثارش برگرفته است، سازش ندارد. این ناسازگاری را می‌توان در بحث‌های‌ «تبرک به قبور»، «توسل و شفاعت»، «برتری قبر پیامبر(ص) از کعبه»، «نذر برای قبور» و «بدعت نبودن نماز لیلة الرغائب» دید. در واقع، عمده این مباحث از کتاب‌های «اقتضاء الصراط المستقيم لمخالفة أصحاب الجحيم» [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]، «[[تلبيس إبليس|تلبيس إبلیس]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] و «[[الباعث علی إنكار البدع و الحوادث]]» [[ابوشامه، عبدالرحمن بن اسماعیل|ابوشامه مقدسی]] برگرفته شده‌اند و با اندیشه‌های وهابیان سازگاری دارند<ref>ر.ک: عبدالله‌زاده، سید مصطفی</ref>‏.