نمایش مبدأ برای تمهيد القواعد (تحقیق حسن‌زاده آملی)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR19919J1.jpg
| عنوان = تمهيد القواعد(ترکه اصفهانی، علی بن محمد)
| عنوان‌های دیگر =  کتاب التمهيد في شرح قواعد التوحيد ** تمهید القواعد ** قواعد التوحید. شرح
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد]] (نويسنده)
[[حسن زاده آملی، حسن]] (مصحح و معلق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =‎‏/‎‏ت‎‏4‎‏ ‎‏ق‎‏9022‎‏ ‎‏1381 283/3 BP 
| موضوع =ترکه اصفهانی، محمد بن حبیب‌الله، - 850ق. قواعد التوحید - نقد و تفسیر - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
|ناشر 
| ناشر = ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م‌
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر = 1381ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE19919AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 964-93307-9-8
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 19919
| کتابخوان همراه نور = 19919
| کد پدیدآور = 3397
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر|تمهيد القواعد (ابهام‌زدایی)}}

'''تمهيد القواعد'''، نوشته صوفی قرن نهم هجری، [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدین بن ترکه اصفهانى]] (770-835ق)، با تصحیح و تعلیقات عارف معاصر، [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن حسن‌زاده آملی]] (1307-‌1400ش)، محور اصلی بحث، شرح و توضیح نظریه اختلافی و جنجالی «وحدت شخصی وجود» است که در نظر صوفیان، مرتبه عالی توحید شمرده می‌شود.

چون قبلا کتاب «[[تمهيد القواعد]]» معرفی شده، در اینجا ویژگی شرح حاضر مطرح می‌گردد.

هرچند مصحح با این نظریه عرفانی موافق است و از مدافعان آن بشمار می‌رود و از سوی دیگر از نظر روشی بیشتر به شرح و تفهیم می‌پردازد و کمتر سراغ انتقاد می‌رود، ولی بااین‌همه، در تعلیقاتی که بر این کتاب نوشته، گاه نقدهایی نیز مطرح کرده است که البته عالمانه و دقیق و با کمال مراعات اخلاق و ادب نوشته شده است؛ به‌عنوان مثال، ایشان خلط بین مفهوم و مصداق در بحث اشتراک وجود را که «[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|ابن ترکه]]» گرفتارش شده، با یادکرد تناقض درونی و تبیین استدلالی نقد کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص151، پاورقی 1</ref>.

شرح [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدین بن ترکه اصفهانى]] و تعلیقات [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن حسن‌زاده آملی]] هردو به زبان عربی است؛ جز آنکه مصحح و حاشیه‌نویس گاه به هردو زبان عربی و فارسی نوشته است؛ مانند توضیح معنای ذوق شهودی که افزون بر بیان این مطلب به عربی، افزوده است: «و به فارسی: ذوق چشیدن، بلکه دارا بودن است و دارایی غیر از دانایی به مفاهیم است که سیره علمای اعلام بر آن جاری است. سعی کن که علاوه بر دانایی، دارایی تحصیل کنی که «ليس للإنسان إلا ما سعی»<ref>ر.ک: همان، ص7-8، پاورقی 2</ref> و گاهی فقط به زبان فارسی پاورقی نوشته شده است<ref>ر.ک: همان، ص41، پاورقی 1</ref> و گاه نکته مورد نظرش را به‌صورت ترکیبی (عربی - فارسی) مطرح کرده است<ref>ر.ک: همان، ص132، پاورقی 1</ref>.

مصحح و تعلیقه‌نویس از اشعار فارسی خود نیز برای توضیح مطلبش استفاده کرده است؛ مانند این ابیات:

{{شعر}}
{{ب|''ما جدولی از بحر وجودیم همه''|2=''ما دفتری از غیب و شهودیم همه''}}
{{ب|''ما مظهر واجب‌الوجودیم همه''|2=''افسوس که در جهل غنودیم همه''<ref>ر.ک: همان، ص88-89، پاورقی 1</ref>}}
{{پایان شعر}}

مصحح، تدریس و تصحیح کتاب حاضر و نگارش پاورقی بر آن را در قم تاریخ 20 دی 1363ش، به پایان رسانده است. او افزوده است: این دوره چهارم تدریس بود و در هر دوره حاشیه‌هایی بر این کتاب ارزشمند نوشتم تا به‌صورت فعلی رسید<ref>ر.ک: همان، ص242</ref>.