نمایش مبدأ برای تلخيص مابعدالطبيعة

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR01712J1.jpg
| عنوان =تلخيص مابعدالطبيعة
| عنوان‌های دیگر =ما بعد الطبيعه. برگزيده
| پدیدآوران = 
[[ابن رشد، محمد بن احمد]] (نویسنده)
 
[[ارسطو]] (نویسنده)

[[امين، عثمان]] (محقق)

| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BBR‎‏ ‎‏653‎‏ ‎‏/‎‏آ‎‏2 
| موضوع =
ارسطو، 384 - 322ق. م. ما بعد الطبيعه - نقد و تفسير 

ما بعد الطبيعه - متون قدیمی تا قرن 14 
| ناشر = 
حکمت
| مکان نشر = ايران - تهران
| سال نشر = |مجلد1: 1377ش , 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01712AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =964-5616-08-5
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01712
| کتابخوان همراه نور =01712
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''تلخيص مابعدالطبيعة'''، اثر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، تلخیص کتاب «مابعدالطبيعة» [[ارسطو]]<nowiki/>ست. علت تلخیص و تفسیر کتاب‌های [[ارسطو]] توسط [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، آن است که به نوشته مراکشی، نزدیک‎ترین منبع به زمان [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، [[ابن طفیل، محمد بن عبدالملک|ابن طفیل]] (متوفی ۵۸۱ق) در دیداری با [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] درباره شکوه ابویعقوب یوسف (حک: ۵۵۸-۵۸۰)، خلیفه موحدون، از دشواری و پیچیدگی عبارات [[ارسطو]] یا مترجمان آثار وی، سخن گفته و [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] را به توضیح و تلخیص سخنان [[ارسطو]] ترغیب نموده بود. بدین ترتیب [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] شروع به تلخیص و تفسیر کتاب‌های [[ارسطو]] کرد<ref>ر.ک: کلباسی اشتری، حسین و زارع، محمد، ج7، ص712</ref>.

مراکشی از [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] دو نوع تفسیر دیده است: «كتاب الجوامع» که تلخیصی از کتاب‌های [[ارسطو]] بوده و کتاب مبسوطی در چهار جلد، در تفسیر مقاصد و اغراض [[ارسطو]]. اما به نوشته رنان و برخی محققان بعد از وی، مانند ماجد فخری، [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] بر بعضی از آثار [[ارسطو]] از جمله «مابعدالطبيعة» سه شرح مبسوط (بزرگ)، متوسط و مختصر (کوچک) نوشته است. بااین‌حال، اکنون فقط دو شرح مبسوط و مختصر وی بر «مابعدالطبيعة» به عربی در دست است. ابن ابی‌اصیبعه و ذهبی هم راجع به «مابعدالطبيعة» از دو اثر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، یعنی «تلخيص مابعدالطبيعة» و «جوامع كتب أرسطوطاليس في الطبيعيات و الإلهيات»، نام برده‌اند. احتمالا منظور از عنوان اخیر مجموعه رسائل [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] است که «تلخيص مابعدالطبيعة» را هم در بر دارد. در نسخه خطی محفوظ در کتابخانه اسکوریال نیز علاوه بر «تلخيص مابعدالطبيعة»، اثری به نام «شرح مابعدالطبيعة» ذکر شده که مسلما منظور همان تفسیر مبسوط «مابعدالطبيعة» است. بنابراین، اگر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] شرح متوسطی هم بر «مابعدالطبيعة» نوشته، شاید فقط ترجمه عبری یا لاتینی آن باقی مانده باشد. چنان‌که مونک از تفسیری متوسط، به عبری، بر سه مقاله «مابعدالطبيعة» خبر داده است.<ref>همان، ص712-‎713</ref>.

به‌هرحال، کتاب حاضر، تفسیر مختصر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] بر «مابعدالطبيعة» [[ارسطو]] بشمار می‌آید که آن را در قرطبه نوشته و رنان این اثر را شرح متوسط بر «مابعدالطبيعة» تلقی کرده، اما این اثر فاقد ویژگی‌هایی است که خود وی برای شرح‎های متوسط [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] برشمرده است، اما اهوانی آن را از شرح‎های مختصر وی دانسته است.<ref>ر.ک: همان، ص716</ref>.

در این کتاب هیچ‎گونه فصل‎بندی وجود ندارد. شیوه [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] در تألیف «تلخيص مابعدالطبيعة»، بدین روش می‌باشد که گاه سخنان خود را‎ به‌طور مستقل از متن [[ارسطو]] آورده است؛ گرچه ریشه و اصل همه مطالب از [[ارسطو]]<nowiki/>ست و [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] گاه بر آن افزوده و گاه از آن کاسته است. [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] در واقع در این اثر فهم و دریافت خود را از «مابعدالطبيعة» [[ارسطو]]‎ به‌طور موجز، با زبان و اسلوب خاص خود بیان کرده است. نظریات خاص وی در این اثر تقریباً همان‌هایی است که در تفسیر مبسوط آورده است؛ اگرچه به نظر اهوانی، فقط تلخیصات وی مبین افکار خاص است و بقیه شرح‎ها بیشتر ارزش تاریخی دارند. [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] در این تلخیص به تفسیر‎ها و آرای شارحان پیشین [[ارسطو]] نیز توجه داشته و گاه از آنان نام برده و تفسیر‎ها و برداشت‎هایشان را طرح و تحلیل کرده است. انتقادات وی از مشائیان مسلمانِ پیش از خود، به‌ویژه [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، در «تلخيص مابعدالطبيعة» نیز کاملاً هویداست.<ref>همان</ref>.

این کتاب را نخستین بار مصطفی قبانی در قاهره (بدون تاریخ) چاپ کرد. سپس آن را کارلوس کوئیروس رودریگز، همراه با ترجمه اسپانیایی و مقدمه‌ای مهم، در ۱۳۳۷/۱۹۱۹م، در مادرید به چاپ رساند. بعد‎ها در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴م، واندن‌برگ آن را به آلمانی ترجمه و با مقدمه و تعلیقاتی در همان سال در لیدن چاپ کرد. «تلخيص مابعدالطبيعة» در مجموعه‌ای با عنوان رسائل ابن رشد در ۱۳۲۶ش/۱۹۴۷م، در حیدرآباد دکن نیز چاپ شد. عثمان امین با استفاده از همه چاپ‎های یادشده، آن را در ۱۳۳۷ش/۱۹۵۸م، در قاهره چاپ کرده است.<ref>همان</ref> که مبنای مقاله حاضر می‌باشد. در این چاپ، مقدمه کوتاهی از محقق در ابتدای کتاب آمده و فهرست مطالب، در انتهای آن جای گرفته است. پاورقی‌ها نیز توسط محقق نوشته شده و در آنها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از کلمات متن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: پاورقی، ص38</ref>.