نمایش مبدأ برای تفسیر مفردات قرآن

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR110265J1.jpg
| عنوان = تفسیر مفردات قرآن
| عنوان‌های دیگر = نسخه‎ای کهن از کتابخانه آستان قدس رضوی
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[جوینی، عزیزالله]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = بنياد فرهنگ ايران
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1359ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE110265AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 110265
| کتابخوان همراه نور = 110265
| کد پدیدآور = 2102
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر| مفردات قرآن (ابهام‌زدایی)}}
'''تفسیر مفردات قرآن'''، نسخه‌ای کهن از کتابخانه آستان قدس رضوی است که به تصحیح دکتر [[جوینی، عزیزالله|عزیزالله جوینی]] رسیده است. این اثر، دفتر 55 از مجموعه زبان و ادبیات فارسی است که حاوی توضیح و تفسیر بسیار مختصر مفردات قرآنی (در حد ترجمه) است. این مجموعه توسط انتشارات بنیاد فرهنگ ایران به چاپ می‌رسیده است.

کتاب حاضر یکی از گنجینه‌های کمیابی است از گذشته بس دور و میراثی از پدران و یادگاری از مردم پاک‌دین و نیک‌اعتقاد خراسان است. گرچه نشانه‌ای – به‌واسطه سقط اول و آخر نسخه - از نویسنده و کاتب آن برجای نمانده است، اما ضبط حرکات حروف و کلمات، نشان‌دهنده گویش مشرق ایران است و می‌توان حدس زد که مؤلف آن اهل خراسان بوده است<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه ده</ref>. رسم‌الخط این کتاب و تحریر آن خصوصیاتی دارد که کتابت نسخه را در قرن پنجم هجری تأیید می‌کند<ref>ر.ک: همان، صفحه یازده</ref>.

فهرست‌نویسان قدیم آستان قدس رضوی، این اثر را به «ترجمه مفردات قرآن» نام‌گذاری کرده‌اند و محقق اثر برای اینکه هم این نام را حفظ کند و هم نامی را برای آن انتخاب کند که با متن کتاب مناسبت داشته باشد، این نام را به «تفسیر مفردات قرآن» تغییر داده است. مؤلف این اثر در عین ایجاز و اختصار معانی کوشیده است که نظریه‌ای را در میان معانی کلمات برگزیند که جمهور مفسران بر آن عقیده هستند و آن معنی را بر دیگر معانی ترجیح داده‌اند؛ مانند: «و يجعل الرجس»، که به: و «کند لعنت و عقوبت»، معنی شده است؛ یا: «فتنوا المؤمنين» در صفحه 35، که به: «بسوختند مؤمنان را» معنی شده است و... گاهی مؤلف در بعضی موارد در توضیح کلمات، کلمه «أي» و «یعنی» آورده است؛ گویی مقصودش بیان قول مفسران و ذکر نظریه آنان بوده است؛ مثل: «سِرّا؛ یعنی جماع» در صفحه 5؛ یا «حتی يبلغ الكتاب أجله؛ یعنی تا بگذرت عدت» در همان صفحه و یا «أ إذا ضللنا في الأرض؛ أي چون بپوسیم و نیست گردیم در زمین» در صفحه 27...<ref>ر.ک: همان، صفحات دوازده و سیزده</ref>.

با اینکه مؤلف در این اثر کوشیده کلمات قرآن را به‌اختصار ترجمه و تفسیر کند، ولی می‌بینیم که گاه نسبت به برخی موارد، شرح و تفصیل بیشتری داده است؛ مثل: کلمه تابوت و...<ref>ر.ک: همان، صفحه چهارده</ref>.