نمایش مبدأ برای تفسیر الضحاک

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR57325J1.jpg
| عنوان =تفسیر الضحاک
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران = 
[[ضحاک بن مزاحم]] (نویسنده)

[[زاویتی، محمد شکری احمد]] (محقق)
|زبان 
| زبان =عربی 
| کد کنگره =‏7ت 2الف / 93 BP 
| موضوع = تفاسیر اهل سنت - قرن 1ق.
|ناشر 
| ناشر = دار السلام 

مرکز التراث و البحوث الیمنی 
| مکان نشر =مصر - قاهره 
| سال نشر = 1419ق. = 1999م. 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE57325AUTOMATIONCODE
| چاپ =چاپ یکم 
| شابک =
| تعداد جلد =2 
| کتابخانۀ دیجیتال نور =57325
| کتابخوان همراه نور =
| کد پدیدآور =45653-45654
| پس از =
| پیش از =
}}
 
'''تفسير الضحاك،''' عنوان اثری است 2 جلدی به زبان عربی از [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک بن مزاحم بلخی هلالی خراسانی]] (متوفی 105ق) در تفسیر آیات قرآنی. این اثر به‌عنوان پایان‌نامه دکتری توسط [[زاویتی، محمد شکری احمد|محمد شکری احمد زاویتی]] تحقیق و تصحیح شده است.

منابع [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک]] در نگارش این تفسیر، قرآن کریم، روایات نبوی(ص)، اقوال صحابه و تابعین و علوم لغت بوده و همچنین وی با توجه به این منابع، از قدرت استنباط خودش در راستای فهم مطالب، استفاده کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص81-92</ref>

تفسیر قرآن‌به‌قرآن از بهترین انواع تفسیر است که علما بر آن اجماع دارند. در تفسیر قرآن‌به‌قرآن از آیات قرآن برای فهم دیگر آیات آن کمک می‌گیریم. [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک]] نیز در این تفسیر، این شیوه را دارد. او در شیوه تفسیرش ابتدا از آیات قرآن یاری می‌طلبد و پس از آن به سراغ سنت از نگاه اهل سنت (روایات نبوی) می‌رود و در صورت نیافتن مطلب در سنت، از اقوال صحابه و تابعین، کمک می‌گیرد.<ref>ر.ک: همان، ص93</ref> در مباحثی مانند نزول قرآن و اسباب نزول، مباحث متعلق به فواتح سور، معانی قرآنی مانند محکم و متشابه و کلیات قرآنی، ناسخ و منسوخ و غیره از مباحث مربوط به علوم قرآنی استفاده می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص96</ref> از دیگر شیوه‌های قرآنی که [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک]] در تفسیرش از آن استفاده می‌کند، موضوع کلیات یا چیزی است که امروزه به آن تفسیر موضوعی می‌گوییم؛ این امر با استقرای یک لفظ در قرآن کریم در جاهای متعدد و صدور معنی واحد عام برای آن صورت می‌گیرد.<ref>ر.ک: همان، ص106</ref>

شیوه [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک]] در مباحث اعتقادی در این تفسیر، شیوه سلفی است؛ یعنی او در بیان مباحث عقیدتی ملتزم به قواعد اعتقادی سلفیه است.<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>

او در مباحثی فقهی در تفسیرش بسیار اهل مسامحه و سهل‌گیری است و شیوه تعمق در مسائل فقهی را پیشه کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>

با نگاه به الفاظ این تفسیر و شیوه بیان کلمات آن که بیانگر سهولت در شرح و عذوبت در تبسیط و دوری از تعقید و غموض در آن است، می‌توان به تسلط [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک]] به مباحث ادبی و استفاده از این قابلیت در نگارش این تفسیر پی برد.<ref>ر.ک: همان، ص125</ref>

با نگاه به روایاتی که [[ضحاک بن مزاحم|ضحاک]] در تفسیرش از آنها استفاده کرده، مشاهده می‌کنیم که وی گاه از اسرائیلیات در آن بهره برده است.<ref>ر.ک: همان، ص129</ref>