نمایش مبدأ برای اندیشه‌های کلامی شیخ طوسی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR93007J1.jpg
| عنوان = اندیشه‌های کلامی شیخ طوسی
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[طوسی، محمد بن حسن]] (نويسنده)
[[دانشگاه علوم اسلامي رضوی. گروه فلسفه و كلام اسلامی]] (سایر)
[[یزدی مطلق، محمود]] (سایر)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  /ط9الف8 201/75 BP 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = دانشگاه علوم اسلامی رضوی
| مکان نشر = ایران - مشهد مقدس
| سال نشر = 1399ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE93007AUTOMATIONCODE
| چاپ = 2
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 93007
| کتابخوان همراه نور = 93007
| کد پدیدآور = 823
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''اندیشه‌های کلامی شیخ طوسی'''، مجموعه مقالاتی است پیرامون اندیشه‌ها و نظرات کلامی [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] که به کوشش پژوهشگران گروه فلسفه و کلام اسلامی، زیر نظر [[یزدی مطلق، محمود|محمود یزدی مطلق]] (فاضل)، منتشر شده است.

اثر حاضر، شامل 26 مقاله است که نظرات کلامی [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] را در 26 فصل، به‌طور دقیق و روشن، بررسی نموده است. در ابتدای کتاب، نخست چند تن از متکلمان طبقه اول و دوم شیعه امامیه معرفی شده و سپس ضمن اشاره به روش متکلمان شیعه امامیه، به بحث پیرامون رابطه قرآن با فلسفه و کلام و شیعه امامیه و قرآن پرداخته شده و در ادامه با معرفی [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] به عنوان فقیه و مفسری خردگرا، به زندگی و آثار وی، نگاهی افکنده شده است<ref>پیشگفتار، ص35- 43</ref>.

فصل اول، درآمدی است بر اندیشه‌های کلامی [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در تبیان. نویسنده در این مقاله، تلاش کرده است فهرستی از آراء و افکار بلند [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] را ذکر کرده، رابطه میان فلسفه و کلام را با قرآن، به‌طور اجمال، بیان کند و سپس، مقایسه کار [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] را با معتزله، به نحوی بسیار فشرده، یادآور شود<ref>متن کتاب، ص51</ref>.

در فصل دوم، در سه بخش ویژگی‌ها (شامل: شهرت علمی و شخصیت اجتماعی، عظمت و خلوص و حاضرجوابی و تیزهوشی)، دوران حیات (در توس، بغداد و نجف) و آثار شیخ طوسی، شخصیت علمی و عملی وی، از دیدگاه برخی از اندیشمندان، مورد بررسی قرار گرفته است<ref>همان، ص79- 87</ref>.

در فصل سوم، ابتدا دیدگاه [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] پیرامون مسأله معرفت و اثبات صانع، مورد بحث قرار گرفته و سپس، ضمن واکاوی موضع شیخ در مقابل اصحاب تقلید، مراد از عقل، قلب و علم در نظر وی، بررسی شده است. در پایان نیز ضمن بررسی روش [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در شروع بحث‌ها کلامی، از جایگاه بحث اثبات صانع در علم کلام از نظر ایشان، سخن به میان آمده است<ref>همان، ص89- 112</ref>.

یکی از مباحث مهم کلامی- فلسفی، اوصاف باری تعالی است و در این میان، صفت علم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که میدان وسیعی از تضارب آرا و اندیشه‌ها را به نمایش گذاشته است. در فصل چهارم، نویسنده بر آن است که علم الهی را از دیدگاه [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، بررسی کرده و از آنجا که بحث از علم واجب، بحث از صفت واجب است، نگاهی اجمالی به دیگر صفات باری تعالی نیز انداخته شده است<ref>همان، ص115</ref>.

فصل پنجم، شامل دو بخش است:
# مباحث مقدماتی که به‌طور کلی و با قطع نظر از آراء شیخ، مسائلی نظیر اقوال متکلمان درباره اراده، اراده تشریعی و تکوینی، اراده ذاتی و فعلی، خاستگاه بحث اراده و ثمر آن، مورد بحث قرار گرفته است.
# مباحث اصلی که در آن، فقط به تبیین نظریات شیخ پرداخته شده و خود دارای دو قسمت است: اراده انسان و اراده خداوند<ref>همان، ص141</ref>.

به سبب اهمیت موضوع امامت و دیدگاه [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در این‌باره، در فصل ششم، نظرات وی در مسائل مربوط به امامت، گردآوری شده است<ref>همان، ص168</ref>.

در فصل هفتم، موضوع تکلیف و مباحث مربوط به آن، شامل غرض از تکلیف و صفات تکلیف کننده، مکلف و تکلیف، از دیدگاه [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، مورد بحث قرار گرفته است<ref>همان، ص187- 200</ref>.

فصل هشتم، نتیجه بررسی و جمع‌آوری نظر [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در مسأله «احباط و تفکیر» بوده که در دو بخش، تنظیم شده است: بررسی معنای لغوی و اصطلاحی و اقوال مطرح در مسأله و ذکر نظر شیخ و ادله عقلی و نقلی وی بر بطلان آن<ref>همان، ص204</ref>.

یکی از اسرار و رموز موفقیت انسان‌ها در دنیا و جهان امروزی، پنهانکاری و هماهنگی در امور معیشتی و اعتقادی با دیگران که آن را «تقیه» می‌نامیم و فصل نهم، تلاشی است برای بررسی این موضوع از دیدگاه شیخ الطائفه<ref>ر.ک: همان، ص223</ref>.

در فصل دهم، به مبحث مناظره از دیدگاه [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] و جدال احسن در شیعه، پرداخته شده<ref>همان، ص275</ref> و فصل یازدهم، به موضوع عدل الهی از دیدگاه ایشان، اختصاص یافته است<ref>همان، ص295</ref>.

در مقاله دوازدهم، به بررسی سه موضوع زمان مرگ، روزی و نرخ، از دیدگاه [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] و برخی از متکلمان، پرداخته شده است<ref>همان، ص339</ref>.

ضرورت بعثت؛ اعجاز؛ عصمت؛ غیبت؛ بداء؛ ایمان و کفر؛ امر به معروف و نهی از منکر؛ معاد؛ شفاعت؛ وعد و وعید؛ رجعت؛ تناسخ؛ قاعده لطف و جبر و اختیار، عناوینی است که در سایر فصول کتاب، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.