نمایش مبدأ برای المنهل الروي في مختصر علوم الحديث النبوي

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR35171J1.jpg
| عنوان =المنهل الروي في مختصر علوم الحديث النبوي
| پدیدآوران = 
[[ابن جماعه، محمد بن ابراهیم]] (نویسنده)
 
[[رمضان، محيي‌الدين عبدالرحمن]] (محقق)

| زبان =عربی
| کد کنگره =
| ناشر = 
دار الفکر 
| مکان نشر =سوريه - دمشق 
| سال نشر = |مجلد1: 1986م , 1406ق , 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE35171AUTOMATIONCODE
| چاپ =2
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =35171
| کتابخوان همراه نور =35171
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''المنهل الروي في مختصر الحديث النبوي'''، اثر [[ابن جماعه، محمد بن ابراهیم|بدرالدین محمد بن ابراهیم بن جماعه]] (متوفی 733ق)، مختصری است از کتاب «[[مقدمة ابن الصلاح في علوم الحديث]]» تألیف [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن]]، معروف به [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن الصلاح]] (متوفی 643ق)، که به زبان عربی و در قرن هشتم هجری نوشته شده است.

کتاب [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن الصلاح]]، از جمله مهم‎ترین تألیفات قرن هفتم هجری در علوم حدیث می‌باشد. وی در این کتاب، علوم الحدیث را در 65 علم توسعه داده و به توضیح و تشریح آن پرداخته است. او تمام آثار دانشمندان قبل از خود را در اختیار داشته و با مطالعه آنها مطالب را با طبقه‌بندی تفکیکی و مشخص به‌صورت جداجدا با بحث منطقی در مورد هر مطلب آورده است. این اثر، پایه و اساس تألیفات بعد از خود قرار گرفته و جمعی از برجسته‌ترین رجال علم، به تلخیص و توضیح آن پرداخته و برخی نیز، آن را به نظم کشیده‌اند که اثر حاضر، از جمله تلخیصات این کتاب می‌باشد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/170/128 ر.ک: سجادی، رضیه سادات، ص128-‎134]</ref>.

نظمی که ابن جماعه در کتاب خود انتخاب کرده، متفاوت با تنظیمات کتاب [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن الصلاح]] می‌باشد. آنچه باعث اهمیت این کتاب می‌شود، آن است که این اثر، تلخیص صرف کتاب [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن الصلاح]] نیست، بلکه مطالبی نیز به آن، افزوده شده است. این اثر که با تحقیق محی‌الدین عبدالرحمن رمضان به چاپ رسیده است، با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب آن، در چهار طرف و هر طرف در چند قسم، تنظیم شده است:
در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی‌نامه مفصلی از نویسنده، اهمیت کتاب و اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته در آن، توضیح داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29368/1/5 ر.ک: مقدمه محقق، ص5-24]</ref>.

در مقدمه مؤلف، ضمن اشاره به اهمیت علم حدیث، به تعریف سند، اسناد، حدیث، خبر و فروعات آن، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29368/1/29 ر.ک: مقدمه نویسنده، ص29-32]</ref>.

همان طور که بیان گردید، ابن جماعه، مطالب کتاب ابن صلاح را بر طبق نظر خویش و بر اساس سه طرف زیر، تنظیم کرده است:
طرف اول: سخن درباره متن و نظر در اقسام و انواع آن. این خود به سه قسم زیر، تقسیم شده است:
# صحیح؛
# حسن؛
# ضعیف.

نویسنده انواع متن را سی گونه دانسته به شرح زیر: مسند، متصل، مرفوع، موقوف، فروع، مقطوع، مرسل، منقطع، معضل، معنعن، معلق، شاذ، منکر، افراد، معلل، مضطرب، مدرج، مقلوب، موضوع، مشهور، غریب و عزیز، مصحف، مسلسل، زیادة الثقه، اعتبار و متابعات و شواهد، مختلف الحدیث، ناسخ و منسوخ و غریب اللفظ<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29368/1/33 ر.ک: متن کتاب، ص33-62]</ref>.

طرف دوم: اسناد و متعلقات آن. این طرف، شامل یازده نوع از علوم الحدیث به ترتیب زیر، می‌باشد:
# شناخت صفات کسی که روایاتش قبول یا رد می‌شود؛
# اسناد عالی و نازل؛
# افزودن در اسانید؛
# تدلیس و اقسام آن؛
# دور بودن وفات دو راوی - که از شیخ واحد روایت می‌کنند – از یکدیگر؛
# روایت اقران؛
# روایت پدران از پسران؛
# روایت پسران از پدران؛
# کسی که فقط یک راوی از او روایت کرده است؛
# روایت اکابر از اصاغر؛
# عنعنه در سند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29368/1/63 ر.ک: همان، ص63-78]</ref>.

طرف سوم: سخن در تحمل حدیث و طرق نقل و ضبط و روایت حدیث و آداب آن.
ابن جماعه، علم الحدیث را با این معیار، به شش نوع تقسیم کرده است:
# اهلیت تحمل؛
# طرق تحمل حدیث؛
# کتابت حدیث و ضبط آن؛
# روایت حدیث؛
# آداب راوی؛
# آداب طالب حدیث<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29368/1/79 ر.ک: همان، ص79-110]</ref>.

طرف چهارم: سخن در اسامی رجال و طبقات علما. بر این اساس، بیست‌ویک نوع از علوم حدیث طبقه‌بندی شده است:
# شناخت صحابه؛
# شناخت تابعین؛
# طبقات روات؛
# اسامی و کنیه‌ها؛
# یکی بودن کنیه گروهی از کسانی که به اسم معروف هستند؛
# القاب؛
# مختلف و مؤتلف؛
# متفق و مفترق؛
# چیزی که از دو نوع قبلی ترکیب شده باشد؛
# کسانی که در نام و نام پدر، متشابه و در تقدیم و تأخیر متمایزند؛
# کسی که به غیر پدرش منسوب شده است؛
# نسب مخالف با ظاهر؛
# اسماء مفرده؛
# کسانی که با اسامی یا صفات مختلف ذکر شده‌اند؛
# شناخت موالی؛
# شناخت اسماء مبهم؛
# شناخت ثقات و ضعفا؛
# ثقاتی که دچار تباهی خرد شده‌اند؛
# وطن روات؛
# برادران؛
# تواریخ و وفیات<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29368/1/111 ر.ک: همان، ص111-140]</ref>.

از جمله اقداماتی که محقق درباره کتاب انجام داده، افزودن فهارس فنی به آن به‌منظور تسهیل در دسترسی به مطالب می‌باشد. این فهارس که در انتهای کتاب قرار گرفته‌اند، عبارتند از: فهرست مطالب؛ اعلام؛ اقوام و جماعات و اماکن مذکور در متن، به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده و محقق.

پاورقی‌ها نیز توسط محقق نوشته شده و در آن‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی عبارات و کلمات متن، پرداخته شده است.