نمایش مبدأ برای المقصور و الممدود (ابن سکیت)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR86993J1.jpg
| عنوان = المقصور و الممدود(ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق)
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق]] (نويسنده)
[[سعید، محمد محمد]] (محقق)
[[سعید، محمد محمد]] (مقدمه‌نويس)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /الف2م7 6131 PJ 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = مطبعه الامانة
| مکان نشر = مصر
| سال نشر = 1405ق - 1985م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE86993AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 86993
| کتابخوان همراه نور = 86993
| کد پدیدآور = 14948
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''المقصور و الممدود'''، تألیف نویسنده ایرانی [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابویوسف یعقوب بن اسحاق دورقی]]، معروف به [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] (186-243/244/246ق)، به بررسی اسامی مقصور و ممدود و ویژگی‌های آنها پرداخته است. مقدمه و تحقیق کتاب به قلم [[سعید، محمد محمد|محمد محمد سعید]] است.

از این کتاب در «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی» در ضمن آثار خطی یاد شده است: «نسخه‌ای از آن در کتابخانه عارف حکمت در مدینه به کتابت [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابویوسف]] موجود است که صحت انتساب آن به ابن سکیت دقیقاً روشن نیست». [[سعید، محمد محمد|محمد سعید]] نیز این نسخه را تنها نسخه کتاب دانسته که به شرح و تحقیق و تصحیح آن اقدام کرده است. وجود تنها نسخه سبب دشواری کار محقق اثر شده، ولذا به منابع اصلی چون [[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|کتاب]] [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]]، [[شرح شافیة ابن الحاجب|شرح شافیه]] [[رضی‌الدین استرآبادی، محمد بن حسن|رضی]]، [[المقتضب|مقتضب مبرد]] و... مراجعه کرده است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ج3، ص698؛ مقدمه محقق، ص3</ref>‏.

در ابتدای کتاب، شرح حال ابن سکیت، با ذکر اسم و نسب، مولد و اساتید و شاگردان و جایگاه علمی و تاریخ و چگونگی وفاتش ارائه شده است. در ادامه اسامی 26 اثر از ابن سکیت لیست شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص7-21</ref>.‏

در انتساب کتاب به ابن سکیت تراجم‌نویسان و مورخین، کتابی با این نام را به ابن سکیت نسبت داده‌اند. محقق کتاب برای اثبات وثاقت این نسخه خطی، به مقایسه منقولات متعدد از [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، [[ابن مالک، محمد بن عبدالله|ابن مالک]] و دیگران از [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]]، با مطالب کتاب پرداخته و چنین نتیجه می‌گیرد که این کتاب از آن ابن سکیت است<ref>ر.ک: همان، ص21-27</ref>‏.

[[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن‌ سکیت]] مباحث کتاب را با اشاره به اعراب تقدیری اسم مقصور و سپس ذکر مثال‌هایی برای مقصور منصرف و غیر منصرف آغاز کرده است. سپس اعراب اسم ممدود را همانند سایر اسامی دانسته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص41-42</ref>‏. نویسنده، دیگر مباحث کتاب را در ضمن ابواب متعدد مطرح کرده است.

[[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن‌ سکیت]] تلاش کرده شواهدش را از آیات قرآن بیاورد؛ به‌عنوان مثال در توضیح کلمه «الزنی» در آیه «و لا تقربوا الزنی إنه كان فاحشة» (اسراء: 32)، معنای آن را در حالت مقصور و ممدود یکی دانسته و توضیح می‌دهد که اهل حجاز آن را ممدود و اهل نجد مقصور ذکر کرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص101</ref>.