نمایش مبدأ برای المصباح المنير

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR21236J1.jpg
| عنوان = المصباح المنير
| عنوان‌های دیگر = معجم عربی - عربی
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[فیومی، احمد بن محمد]] (نويسنده)
[[محمد، یوسف شیخ]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /غ4 و30247 175/5 BP 
| موضوع =زبان عربی - واژه‌نامه‎‌‌ها
|ناشر 
| ناشر = المکتبة العصرية
| مکان نشر = لبنان - بیروت ** لبنان - صیدا
| سال نشر = 1428ق - 2007م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE21236AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = -
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 21236
| کتابخوان همراه نور = 21236
| کد پدیدآور = 1521
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر| المصباح (ابهام‌زدایی)}}
'''المصباح المنير فی غریب الشرح الكبیر للرافعی'''، نوشتۀ [[فیومی، احمد بن محمد|احمد بن محمد فیومی مقری]](متوفای 770ق)، معروف به [[فیومی، احمد بن محمد|ابوالعباس فیومی]]، لغوي، خطیب و فقیه مصری است. این اثر، فرهنگ لغت عربی به عربی است که [[فیومی، احمد بن محمد|فیومی]] در آن، واژه‌های غريب و ناآشنای کتاب «العزیز، شرح الوجيز» یا همان الشرح الکبیر [[رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد|رافعى]](متوفای623ق) را گرد‌آورى و معنی كرده است. الشرح الکبیر نیز، شرحی بر کتاب [[الوجيز في فقه الإمام الشافعي|الوجیز في فقه الإمام الشافعی]] اثر فقهی [[ابوحامد غزالی]] (متوفی 505ق) است.

هدف اولی [[فیومی، احمد بن محمد|فیومی]] شرح لغات غریب شرح کبیر رافعی و آسان‌سازی استفاده از آن شرح است. سپس تصاریف کلمه، لغات دیگر و الفاظ مشتبه و متماثل را بدان افزوده است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص 5 و عوید شاطی البلوی، ناصر، ص 648</ref> یعنی پایه معجم خود را بر اصل لغت متداول کتب لغوی پیش از خود بنا ننهاد بلکه بر اساس الفاظ یک کتاب فقهی بنیان کرد و این از امتیازات تألیف اوست امتیاز دیگر وی این است که تمایز الفاظ را بر اساس حرکات متداول بین لغویین قبل از خود که فتحه، کسره، ضمه، تشدید و سکون بود، قرار نداد بلکه بر اساس فعل و اسم باب مشهور قرار داده است مانند: «بثر الجلد بثرا من باب قتل»، «البهرج مثل جعفر»، دیگر امتیاز وی، نمایاندن ارزش استعمال الفاظ با جداسازی لغات اصیل، ضعیف، عامی، شاذ و اشتباه از همدیگر است.<ref>ر.ک: رجب عبد الجواد، ص 92-91</ref>  

نگاه گزینشی [[فیومی، احمد بن محمد|فیومی]] به واژه‌ها حجم کتاب را بسیار کم کرده و آن را ویژۀ کسانی گردانیده که بر ادبیات عرب چیرگی داشته باشند. فیومی برای انجام این كار از هفتاد كتاب -که مطول و مختصر در شمار آن‌ها است- بهره گرفته است. این فرهنگ‌نامه امتیازهای بسیاری دارد که شاید مهم‌ترین آن استشهاد [[فیومی، احمد بن محمد|فیومی]] به احادیث و رویکرد او در نمایاندن معانی فقهی الفاظ از معانی لغوی‌شان است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص 4</ref> او المصباح المنیر را در سال 734 هجری قمری به پایان رسانده است. 

[[فیومی، احمد بن محمد|فیومی]] برای آسان سازی استفاده از تألیف خود دسته‌بندی آن‌را مانند [[خلیل بن احمد|فراهیدی]] به کتب و فصول تقسیم کرده است. <ref>ر.ک:عوید شاطی البلوی، ناصر، ص 650</ref>

محقق این لغت‌نامه را مانند فرهنگ‌نامه‌های امروزی شکل داده است؛ او اعراب‌های سه‌گانۀ «ضمه، فتحه و کسره» را در حرف‌هایی که احتمال می‌رود هر سه را به خود بگیرند، آشکار کرده است؛ همچنین، حروف اصلی واژه‌هایی را که یک ریشه دارند، با تکیه بر معجم‌های معتبری مانند [[لسان العرب]]، [[المحيط في اللغة|المحیط]] و مختار الصحاح، در میان علامت [ ] گذارده است.<ref>ر.ک: همان</ref>