نمایش مبدأ برای المحاجاة بالمسائل النحویة

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR75190J1.jpg
| عنوان = المحاجاة بالمسائل النحویة
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[زمخشری، محمود بن عمر]] (نويسنده)
[[حسنی‌، بهیجه‌]] (مقدمه‌نويس)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  ز9م3  PJA 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = مطبعة أسعد
| مکان نشر = عراق - بغداد
| سال نشر = 1973م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE75190AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 75190
| کتابخوان همراه نور = 75190
| کد پدیدآور = 278
| پس از = 
| پیش از = 
}}

'''المحاجاة بالمسائل النحویة'''، نوشته [[زمخشری، محمود بن عمر|جارُالله زمخشری]] (476-538ق)، [[زمخشری، محمود بن عمر|محمود بن عمر بن محمد بن عمر خوارزمى]]، مفسر، زبان‌شناس و از بزرگان مذهب حنفى و معتزلى که پنجاه چیستان ادبی را به محاوره گذاشته و با تحقیق [[حسنی‌، بهیجه‌|بهیجه باقر‌ حسنی]] عرضه شده است.

[[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] در أحجیّةگویی- که نوعی از لُغز یا سخن سربسته‌ای است که مردم در نگاه اول به معنای آن پی نمی‌برند-<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص46</ref>‏هر بند از محاجاتش را به سبک «چیستان‌گویی» با عبارت «أخبرنی عن...» آغاز می‌کند. سپس، پرده‌های ابهام را از روی واژه یا عبارتی که فهم اولیۀ آن دشوار است، برمی‌دارد و از شیوۀ کلامی «إن قُلتَ، قُلتُ» برای محاوره بهره می‌گیرد.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص75-73</ref>مثلاً، چیستانی را این‌گونه در بارۀ اسم مفردی که به الف و تاء جمع بسته می‌شود، می‌نویسد: أخبِرنی عن «واحدٍ من الأسماء تثنّی مجموعاً بالألف و التّاء». هو قولُک فیمن سمیته ب «تمراتٍ» أو «مُقبلاتٍ» «تمراتان» و «مُقبلاتان» و فی «أذرعاتٍ» «أذرعاتان» فإن قُلتَ... قُلتُ....<ref>ر.ک: همان، ص76</ref>‏

وی این کتاب را در سال‌های پایانی و پس از کتاب «[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|الکشاف]]» در 528ق نوشته است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص48</ref>‏و به عُلَیّ بن عیسی بن وهاس هدیه کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص49</ref>‏

‏این اثر در نزد علما به نام‌های گوناگون ثبت شده است؛ [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، کنوی و کبری‌زاده آن را «الأحاجی النحویة»، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]]، [[بستانی (ابهام‌زدایی)|بستانی]] و [[بروکلمان، کارل|بروکلمان]] آن را «المحاجّات بالمسائل النحویة»، [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت]] آن را «المحاجاة و متمم مهام أرباب الحاجات فی الأحاجی و الألغاز»، [[بغدادی، اسماعیل|اسماعیل پاشای بغدادی]] آن را «المحاجاة و متمم مهام أرباب الحاجات فی الأحاجی و الأغلوطات»، [[زیدان، جرجی|جرجی زیدان]] آن را «المحاجاة فی الأحاجی و الأغلوطات»، [[بروکلمان، کارل|بروکلمان]] بار دیگر، آن را «المحاجّات و متمم مهام أرباب الحاجات فی الأحاجی و الأغلوطات فی النحو» و [[خولی، امین|امین خولی]] آن را «محاجات و متمم مهام أرباب الحاجات فی الدحاجی و الأغلوطات فی مسائل نحویة مسوقة فی مسالک المحاجاة فی سلوک المعایاة» نامیده‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص46-45</ref>‏

محقق در آغاز، شرحی از زندگی و آثار [[زمخشری، محمود بن عمر|زمحشری]] نوشته است.<ref>ر.ک: همان، ص43-7</ref>

[[حسنی‌، بهیجه‌|بهیجه باقر]]، تحقیق خود را بر اساس سه نسخۀ خطی انجام داده است.<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>. همچنین، کارهایی را مانند آدرس‌دهی احادیث، شرح شواهد شعری<ref>ر.ک: همان، ص59</ref>و‏ فهرست‌برداری از آن‌ها و نیز از کسان و جای‌ها در کتاب انجام داده است.<ref>ر.ک: همان، ص46-45</ref>‏