نمایش مبدأ برای القسطاس في علم العروض

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR51100J1.jpg
| عنوان = القسطاس في علم العروض
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[زمخشری، محمود بن عمر]] (نويسنده)
[[قباوه، فخرالدین]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /ز8ق5 2195 PJA 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = مکتبة المعارف
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 1410ق - 1989م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE51100AUTOMATIONCODE
| چاپ = 2
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 51100
| کتابخوان همراه نور = 51100
| کد پدیدآور = 278
| پس از = 
| پیش از = 
}}

'''القسطاس فی علم العروض'''، نوشته [[زمخشری، محمود بن عمر|جارالله زمخشرى]] (476-538ق)، محمود بن عمر بن محمد بن عمر خوارزمى، مفسر، ادیب، زبان‌شناس، خطیب برجسته، از بزرگان مذهب حنفى و معتزلى است که با پژوهش و پاورقی‌های [[قباوه، فخرالدین|فخرالدین قباوه]] عرضه شده است.

القسطاس را [[تاج‌الدین ابوالمعالی عبدالوهاب زنجانی]] در «[[تصحیح المقیاس فی تفسیر القسطاس]]» شرح کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص4</ref>‏

[[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] نیت خود را از نوشتن این کتاب، شناساندن وزن‌هایی می‌داند که مردم عرب‌زبان شعرهایشان را در قالب آن‌ها می‌سرایند. البته او از چهارعنصر شکل‌دهنده به شعر، یعنی (لفظِ موزونِ قافیه‌داری که دلالت بر معنایی می‌کند)، شعری را عربی می‌داند که دربردارندۀ لفظی باشد که به زبان عرب جاری شده باشد. او سه عنصر دیگر را مشترک میان زبان‌های عجمی و عربی می‌داند. ازاین‌رو، [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] با کسانی که شعر عربی را منحصر در سروده‌هایی می‌دانند که در وزن‌های شانزده‌گانه سروده شده‌اند، مخالف است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص24-22</ref>‏

[[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] اصناف دوازده‌‎گانۀ علوم ادبی را برمی‌شمرد و از اینکه برخی از آن‌ها به‌خوبی شناسانده نشده است، تأسف می‌خورد. درعین‌حال از استاد بزرگ زمانه‌اش در دانش ادبیات  یاد می‌کند. [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] مفتخر است که این اثر در علم عروض را نزد او برده و نشانش داده است. <ref>ر.ک: همان، ص20-15</ref>‏

[[قباوه، فخرالدین|قباوه]] با نسخه‌شناسی این کتاب، نسخۀ حلب از دارالکتب الوطنیه را به سبب امتیازهایی که به لحاظ دقت، ضبط، تصحیح و تفسیر دارد، اصل قرارداده است؛ این نسخه، حاشیه‌هایی را از کتاب‌هایی مانند [[دیوان الأدب]]، مجمل اللغة، الصحاح، العروض، الوافی فی العروض و القوافی، مفتاح العلوم و تصحیح المقیاس دربردارد. او همچنین، از نسخۀ کتابخانۀ عاشر افندی در استانبول بهره جسته است. هرچند از این نسخه، عنوان و تاریخ نوشتار از آن پاک شده است، ولی از افزودنی‌ها و تعلیقه‌های مفید و رسا از متن کتاب‌هایی مانند اذهاب العروض، المعیار فی اوزان الأشعار، الصحاح، شفاء الغلیل فی علم الخلیل، معیار النظار فی علوم الأشعار، توضیح الخزرجیة و شرح الشواهد برخوردار است و آن را از نسخه‌های دیگر قسطاس ممتاز کرده است. محقق در کنار این دو نسخه، از پنج نسخۀ دیگر نیز از کتابخانه برلین، لیدن و دارُالکتب المصریه بهره گرفته است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6-3</ref>‏