نمایش مبدأ برای الفتح الوهبي على مشكلات المتنبي

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR78207J1.jpg
| عنوان = الفتح الوهبي على مشكلات المتنبي
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ابن جنی، عثمان بن جنی]] (نويسنده)
[[غیا‌ض‌، محسن‌]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /الف2ف2 3988 PJA 
| موضوع = شعر عربی‌,شعر عربی‌ - قرن‌ ۴ق‌. - تا‌ریخ‌ و نقد
|ناشر 
| ناشر = الجمهوریة العراقیة. وزارة الإعلام. مديرية الثقافة العامة
| مکان نشر = عراق - بغداد
| سال نشر = 1973م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE78207AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 78207
| کتابخوان همراه نور = 78207
| کد پدیدآور = 3664
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''الفتح الوهبي علی مشکلات المتنبي''' اثر [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابوالفتح عثمان بن جنی]] (321- 392ق)، شرحی مختصر بر ابیات برگزیده‌ای از دیوان شعر [[ابوطیب متنبی]] (303- 354ق).

[[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابن جنی]] دو شرح بر دیوان متنبی نوشته و در آنها، اشعار وی را تشریح نموده و به تفسیر الفاظ غریب و دیریاب و کشف اسرار بلاغی و ادبی نهته در آن، پرداخته است. اولین آنها، شرحی است مفصل‌تر و بزرگ‌تر به نام «الفسر يا تفسير ديوان المتنبى الكبير» و دیگر اثر حاضر که شرحی کوچک‌تر و مختصر که از تحت عنوان «تفسير معانى ديوان المتنبى» يا «شرح صغير» نیز یاد شده است. این دو شرح، کهن‌ترین و معتبرترین شرح‌ها بر دیوان متنبی بوده و همه کسانی که بعد از آن بر اشعار ابوطیب اظهارنظر کرده‌اند، به آنها وابسته بوده و تقریبا نمی‌توان شرحی بر دیوان متنبی یافت که از ابوالفتح نقل نکرده باشد و تفاسیر او را اعم از موافق یا مخالف، مکرر ذکر نکرده باشد<ref>مقدمه محقق، ص5</ref>.

نکته قابل توجه، اینکه، این اثر، شرح کامل تمام ابیات دیوان متنبی نیست، زیرا وی این کار را در شرح کبیر خود انجام داده و در این کتاب، صرفا به شرح برخی از ابیات منتخب از دیوان متنبی پرداخته است<ref>همان، ص14-15</ref>.

[[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابن جنی]] ابیات شرح شده را همانند شرح کبیر خود، بر اساس قوافی، مرتب نموده و محقق نیز آنها را بر اساس حروف الفبا، تنظیم و ارائه کرده است. شارح تمام اشعار و قوافی یک قصیده را شرح و بررسی نکرده، بلکه از هر قصیده، ابیاتی را برگزیده و به شرح آنها پرداخته و از برخی قوافی نیز چشم‌پوشی کرده و به آنها، اشاره‌ای نکرده و از آنها، چیزی ذکر نکرده است، از جمله قافیه‌هایی که بر اساس حروف «ث، ح، خ، ص، ض، ط، ظ، غ، ف» آمده است<ref>همان،ص15</ref>.

ابوالفتح خود به این نکته اشاره نموده است که در تببین و شرح معانی ابیات، دو روش را پیموده است که یکی از آنها، مورد تأیید خود متنبی بوده و در زمان ملاقات با او و مراجعه حضوری نزد وی و خواندن اشعار برای خود شاعر، به واسطه اشاره به الفاظ و معانی آنها صورت گرفته و دیگری، آن چیزی است که مکاتب فکری عرب در هنر و شعر، آن را مطالعه می‌کند<ref>همان</ref>.