نمایش مبدأ برای الدواهي

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR97968J1.jpg
| عنوان = الدواهي
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ابوعبیده، معمر بن مثنی]] (نويسنده)
[[هاشمی، محمد بن حسن بن دینار]] (نويسنده)
[[ناجی، هلال]] (محقق)
[[ناجی، هلال]] (مقدمه‌نويس)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  
| موضوع = تا‌ریخ‌ و نقد زبا‌ن‌ عربی‌ -- مسا‌ئل‌ لغوی,واژه‌نا‌مه‌ها‌ -- تا‌ریخ‌ و نقد زبا‌ن‌ عربی‌
|ناشر 
| ناشر = مجمع اللغة العربیة
| مکان نشر = سوریه - دمشق
| سال نشر = 13سده
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE97968AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 97968
| کتابخوان همراه نور = 97968
| کد پدیدآور = 72043
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''الدواهي'''، مجموعه‌ای است از دو عالم لغوی، [[ابوعبیده، معمر بن مثنی|ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی]] (متوفای 120ق) و [[هاشمی، محمد بن حسن بن دینار|ابوالعباس محمد بن حسن بن دینار هاشمی]] (متوفای 259 یا 281ق). این کتاب به موضوع لغت اختصاص یافته و توسط [[ناجی، هلال|هلال بن ناجی]] تحقیق شده است.

نوشتار حاضر در حقیقت مجموعه‌ای از دو کتاب خطی، یکی از آن [[ابوعبیده، معمر بن مثنی|ابوعبیده معمر بن مثنی]] و دیگری از آن [[هاشمی، محمد بن حسن بن دینار|ابوالعباس محمد بن حسن هاشمی]]، است که توسط یکی از ناسخان در یک جا و با عنوان «الدواهي» جمع شده ‌است<ref>ر.ک: مقدمه، ص35؛ متن کتاب، ص67</ref>.

این کتاب به‌عنوان معجمی از معاجم صفات قلمداد شده و از جمله نخستین آثار لغوی و در صفات است. کتاب یادشده جزو کتب مفقوده‌ای بوده که در آغاز قرن 21م، به دست رسیده و منتشر گردیده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص8</ref>.

وی نخست به الفاظ مختلف تعبیرکننده از معنای دواهی (مصائب و بلایا) مانند النهبور، الخنفقین و... پرداخته<ref>ر.ک: متن کتاب، ص37</ref> و در ادامه به کنیه‌هایی دربردارنده معنای دواهی، همچون: ام‌اللهیم، ام‌خنور، ام‌فأر و مانند آن اشاره نموده است<ref>ر.ک: همان، ص44-45</ref>.

نویسنده، بخشی از کتاب را به صفاتی که دواهی با آنها متصف می‌شود، از قبیل: هتر، نآد، حوله و... اختصاص داده است<ref>ر.ک: همان، ص48</ref>.

به دنبال آن به عباراتی که برای اتصاف افراد به‌کار می‌رود، از قبیل: «داهية من الدواهي»، «عضلة من العضل» و غیر آن، که غالبا حکایت از عقل و علم و درایت دارد، اشاره کرده است<ref>ر.ک: همان، ص58</ref>. وی در ادامه، برخی از واژگان نظیر: الإدب، البدي، البطيط که به امر عجیب و شگفت‌آور اختصاص دارد و همچنین کلماتی که معنای سب و دشنام در آنها نهفته، مانند: ابوحباحب که به فرد بخیل اطلاق شده، به‌همراه کلماتی دیگر با این مضمون را ذکر کرده<ref>ر.ک: همان، ص60-61</ref> و پایان‌بخش کتاب را به واژه‌گانی مربوط به صفات کذب، همچون: «الكذب السخت»، به معنای دروغ خالص و «الكذب الصراح»، به معنای دروغ روشن و واضح و... اختصاص داده است<ref>ر.ک: همان، ص62</ref>.

از ویژگی‌های این کتاب، علی‌رغم حجم اندک آن، مشمل بودن بر کلماتی است که در معاجم لغوی یافت نمی‌گردد و این امر زمینه غنای دانش لغت و نگارش‌های لغوی را فراهم نموده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص8</ref>.

محقق علاوه بر ذکر مقدمه‌ای درباره کتاب و نویسندگان، در سرتاسر اثر به شرح و توضیح کلمات دشوار متن در پاورقی پرداخته است.