نمایش مبدأ برای الخلاصة: خلاصة المختصر و نقاوة المعتصر

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR70090J1.jpg
| عنوان =الخلاصة: خلاصة المختصر و نقاوة المعتصر
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران = [[غزالی، محمد بن محمد]] (نویسنده)

[[علی، امجد رشید محمد]] (محقق)
|زبان 
| زبان =عربی 
| کد کنگره =غ4خ8 / 175/5 BP ‏
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر =دار المنهاج

دارالمنهاج للنشر و التوزيع 
| مکان نشر =لبنان - بيروت 

عربستان - جده 
| سال نشر = 1428ق.  = 2007م. 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE70090AUTOMATIONCODE
| چاپ =چاپ يکم 
| شابک =
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =70090
| کتابخوان همراه نور =
| کد پدیدآور =00736-55236
| پس از =
| پیش از =
}}

'''الخلاصة: خلاصة المختصر و نقاوة المعتصر'''، تألیف [[غزالی، محمد بن محمد|ابوحامد محمد غزالی]] (متوفی 505ق)، خلاصه «مختصر المزني» است که مشتمل بر همه ابواب فقهی است که فقهای شافعیه در تألیفاتشان گرد آورده‌‌اند. تحقیق و تصحیح کتاب به قلم [[علی، امجد رشید محمد|امجد رشید محمد علی]] است. 

کتاب با مقدمه‌ای به قلم [[محمد عبدالرحمن شمیله اهدل]] آغاز شده است. وی علمای امت را برگزیدگان خلق پس از انبیا و ستارگان هدایت در ظلمات حوادث و وارثان انبیا دانسته است. سپس در ضمن متنی ادبی بیش از بیست اثر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] را متذکر شده است: «و ما ذلك إلا لأنهم اضطلعوا ب«[[إحياء علوم الدين]]» و أعنقوا في ميادين التبيان، فمنهم من آثر النهج «البسيط» و منهم من سلك مهيع «الوسيط» و ثلة اكتفت بمعالم «الوجيز»...»<ref>ر.ک: بين يدي الكتاب، ص‌6-5</ref>‏. 

سپس به معرفی «الخلاصة» پرداخته و اصل آن را «مختصر المزني» دانسته که درباره آن گفته شده: این کتاب، بر مسائل مذهب شافعی، اصول و فروعش چه به تصریح و چه به اشاره احاطه داشته است. پس اسم و مسمی شبیه به اسماء اضداد هستند، بنابراین کتاب مختصر نسبی و به معنای عام مبسوط است؛ لذا کتاب مزنی دو بار خلاصه شده است:
# بار اول امام ابومحمد جوینی پدر [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|امام‌الحرمین]] آن را خلاصه کرد و ادله مسائل و اعتراضات و ردود را حذف کرد، اما آن‌گونه که [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] می‌گوید نسبت به تحریر کتاب و ترتیب و حصر مسائل و تبویب آن - یعنی مسائلی که به‌مناسبتی در غیر جایگاهش ذکر شده و یا فرعی را که در غیر باب خود آمده - ‌همت نگماشته است.
# بنابراین [بار دوم] [[غزالی، محمد بن محمد|ابوحامد]] اقدام به زدودن مشکلات و موانعی که متبحرین با آن روبه‌رو بودند، کرد و آن را با تهذیب و تبویب بهتر و اضافات مفید با نام «الخلاصة» تحریر نمود<ref>ر.ک: همان، ص10-9</ref>‏. 

بنابراین «مختصر المزني» و مختصر ابومحمد جوینی با وجود جلیل‌القدر بودن، آن‌گونه که [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] اشاره کرده، در استفاده، با دشواری همراه بوده است؛ بنابراین [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] را به تجدید‌ نظر در ترتیب و ترکیب المختصر سوق داده تا تشتت و بعید از ذهن بودن تعداد و ترتیب مسائل، طلاب دینی را از مطالعه مسائل مطرح‌شده در کتاب امام مذهب، منصرف نکند<ref>ر.ک: مقدمه تحقیق، ص15</ref>‏. 

لازم به ذکر است که برخی از علما گمان کرده‌اند که «الخلاصة» مختصر «الوجيز» اثر دیگر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] است. این اشتباه است؛ چنان‌که [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] خود در دیباچه اشاره کرده که «الخلاصة» اختصار و ترتیب «مختصر المزني» است<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>‏.

[[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] خود در دیباچه کتاب از «مختصر المزني» با این تعابیر یاد کرده است: مسائلش غرر کلام شافعی، بلکه درر نظام آن، گل‌های نصوص آن و... است<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>‏. 

نامی که بر جلد کتاب آمده، یعنی «خلاصة المختصر و نقاوة المعتصر»، نامی است که [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] کتابش را به آن نامیده و در دیباچه کتاب به آن اشاره کرده و علامه [[مرتضی زبیدی، محمد|مرتضی زبیدی]] نیز از کتاب با این نام یاد کرده است<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>‏.

محقق در انتهای مقدمه‌اش اضافه کرده که تاکنون به شرح یا اختصار و کار دیگری که بر روی «الخلاصة» انجام شده باشد، دست نیافته است؛ برخلاف «الوجيز» که علمای بزرگی چون رافعی بر آن شرح نوشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>‏.