نمایش مبدأ برای الإجتهاد بین أسر الماضي و آفاق المستقبل

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR68442J1.jpg
| عنوان = الإجتهاد بین أسر الماضي و آفاق المستقبل
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[فضل‌‌‎الله، محمدحسین]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره = BP۱۶۷/ف۶الف۳    
| موضوع =اجتهاد و تقلید - مطالعات تطبیقی,اسلام و سیاست,ولایت فقیه
|ناشر 
| ناشر = المرکز الثقافي العربي
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 2009م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE68442AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 68442
| کتابخوان همراه نور = 68442
| کد پدیدآور = 7955
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''الاجتهاد بين أسر الماضي و آفاق المستقبل'''، آخرین کتاب منتشرشده از‌ [[فضل‌الله، سید محمدحسین|علامه سید محمدحسین فضل‌اللّه]] (معاصر)، پیش از وفات وی است. این کتاب دربردارنده‌ مجموعه‌ مقالات و گفتگوهای این عالم اندیشمند است که غالب آنها درباره اجتهاد و پاسخ‌های اجتهادی و معاصر به پرسش‌های معاصر و نظریه‌پردازی برای فهم عصری و یافتن مبانی فکری و اجتهادی برای بازنگری در بخش‌هایی از فقه است‌ که دوران‌ جدید و تحولات مفهومی، نونگری در آنها را اقتضا می‌کند.

این کتاب در چهار بخش تنظیم شده است:
در بخش نخست که ‌«اسلام‌ و زندگی» نام دارد، شش مقاله گنجانده شده است؛ به‌عنوان نمونه، مقاله نخست، به نقش دین در جامعه بشری - در سطح فردی و اجتماعی - می‌پردازد و می‌کوشد به این پرسش پاسخ گوید که دین چه‌ کارکردهای‌ مثبتی‌ در سطح اجتماعی دارد؟وی به قدرت‌ تفسیرگری‌ دین‌ نسبت به پرسش از پدیده‌های هستی و هم‌بستگی‌بخشی در سطح اجتماعی و تعالی روحی و آرامش‌بخشی و توازن‌بخشی میان فرد و جامعه و هویت مشترک بخشیدن به جامعه بشری‌، اشاره‌ می‌کند. بخش عمده‌ای از این مقاله به طرح شبهات‌ و پرسش‌ها‌ درباره کارکردهای منفی دین و پاسخ به این شبهات و پرسش‌ها اختصاص دارد<ref>ر.ک: مرادی، مجید، ص43</ref>‏.

بخش دوم این کتاب، با عنوان «اجتهاد و عصر کنونی» چند مقاله‌ را‌ در خود گنجانده که هرکدام‌ از‌ زاویه‌ای به‌ دشواری‌های‌ فهم‌ اجتهادی شریعت، معطوف است. این مقالات‌ عبارتند‌ از: «اجتهاد معاصر: رویکردها و کارکردها»، «نشانه‌های روش‌شناختی در تعامل با نص قرآن‌»، «اثر‌ زمان و مکان در اجتهاد» و «بحثی پیرامون‌ مسائل علمی نص و تأویل‌»<ref>ر.ک: همان، ص46</ref>‏.

در مقاله «اجتهاد معاصر: رویکردها و کارکردها»، به ضرورت‌های منجر به شکل‌گیری اجتهاد و آسیب‌های ناشی از بسته‌ شدن‌ باب اجتهاد در میان اهل سنت - که یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌های آن خارج شدن امامان اهل‌بیت(ع) از دایره مشروعیت رسمی حکومتی بود - اشاره می‌کند؛ اگرچه به تعبیر [[فضل‌الله، سید محمدحسین|فضل‌اللّه‌]] اجتهاد‌ در دایره شیعی متوقف نشده و با پویایی و ژرفا به حرکت خود ادامه داد و در دوران جدید بخش گسترده‌ای از علمای اهل سنت بار دیگر به اجتهاد روی آورده‌اند. [[فضل‌الله، سید محمدحسین|فضل‌اللّه‌]] با‌ ذکر‌ رویکردی که به بازنگری در‌ فقه‌ بر اساس‌ وضعیت عصر به کمک الهام‌گیری از روح اسلام فرامی‌خواند، بر آن است چنین ‌گونه‌ای از اجتهاد به الغای نص و هرج و مرج منجر‌ می‌شود‌؛ زیرا‌ انسان در استنتاج روح اسلام، مبنای ثابت و معقولی ندارد‌؛ چراکه فهم این روح به‌تناسب اختلاف ذهنیت‌هایی که به فهم و الهام‌گیری نص روی می‌آورد، متفاوت است<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>‏.

بخش سوم، گفتگوهای اجتهادی‌، شامل‌ عناوین زیر است: عقل اجتهادی و نوشوندگی زندگی، مقاصد شریعت، رهیافت قاعده‌سازی و پیچیده‌سازی ثبات و تحول‌ در‌ فهم‌ نص قرآن، استنباط فقهی، دشواره‌ها و پرتوها، اجتهاد و امکانات نواندیشی در روش و قرائت نص و...

در گفتگوی نخست، [[فضل‌الله، سید محمدحسین|فضل‌اللّه،]] علم فقه را همانند دیگر علوم‌، نیروهای‌ دایمی‌ و نوشونده فعال در عرصه بررسی متون و اندیشیدن در آنها متناسب با پویایی زمانه و تحولات می‌داند و می‌گوید‌: «پویایی زندگی‌ و تحولات‌ آن، بر فقیه ایجاب می‌کند تلاشی سترگ و رنجی سخت برای رصد واقعیت و اکتشاف‌ قدرت‌های‌ پویای متن متحمل شود که اکتشاف آن جز پس از استنطاق و بازخوانی متن، بر اساس سازوکارهای پیچیده‌ای که فقیه با هدف بررسی متن آن را‌ فرا‌می‌گیرد، میسر نخواهد بود»<ref>ر.ک: همان، ص49</ref>‏.

بخش‌ چهارم کتاب، مجموعه شش گفتگو‌ درباره مسائل اجتهاد، تفسیر قرآن، روش اجتهادی [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]]، مسائل قدرت و مسائل زنان است. در گفتگو درباره «تفسير من وحي القرآن»، [[فضل‌الله، سید محمدحسین|فضل‌اللّه]] شیوه تفسیری خود‌ را‌ تبیین می‌کند: «روشی که‌ در‌ این تفسیر در پیش گرفته‌ام، این است که قرآن را از رهگذر فضاهایی که قرآن در آن قرار دارد، بفهمم؛ یعنی قرآن را به‌عنوان کتاب حرکت اسلامی و دعوت اسلامی که خدا از‌ طریق‌ قرآن کریم، راه آن را به ما نموده است<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>‏.