نمایش مبدأ برای الأحکام علی قرانات الکواکب

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR17440J1.jpg
| عنوان = ‏الأحکام علی قرانات الکواکب
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[منجم بلخی، جعفر بن محمد]] (نويسنده)
[[بیگ‌باباپور، یوسف]] (به کوشش)
[[رضوی‌پور، فضل‌الله]] (به کوشش)
[[فتح‌الله‌زاده، اباذر]] (به کوشش)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /الف2الف3 41 QB 
| موضوع =نجوم
|ناشر 
| ناشر = مجمع ذخائر اسلامی
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر = 1388ش - 2010م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE17440AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 978-964-988-126-3
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 17440
| کتابخوان همراه نور = 17440
| کد پدیدآور = 10516
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''الأحكام علی قرانات الكواكب'''، نگاشته [[منجم بلخی، جعفر بن محمد|ابومَعشر، جعفر بن محمد منجم بلخی]] (درگذشته 272ق)، از مجموعه گنجینه‌های خطی (احیای متون نجومی -1) است که در نُه مبحث ارائه شده است و رخدادهایی را که در زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، مردم و حوادث طبیعی پیش می‌آید، پیشگویی کرده است. این رساله به کوشش «[[بیگ‌باباپور، یوسف|یوسف‌بیک باباپور]]»، «[[رضوی‌پور، فضل‌الله|فضل‌الله رضوی‌پور]]» و «[[فتح‌الله‌زاده، اباذر|اباذر فتح‌اله‌زاده]]» فراهم آمده است.

[[منجم بلخی، جعفر بن محمد|ابومعشر]]، قِران را در همه مبحث‌های نُه‌گانه رساله‌اش دنبال می‌کند. این مباحث عبارتند از: مقارنه و مقابله، منازجات کواکب در تثلیث و تربیع و تسدیس، شرف، رأس و ذنب، ظهور و غروب، استقامت، اقلیم‌ها، اوج و حضیض و طالع سنین.

مقارنه (قِران و اتصال) در دو جرم سیاره فَلکی هنگامی که بُعدهای مساوی دارند، پدید می‌آید؛ نمونه آن، مقارنه خورشید و ماه به هنگام ماه نو (هلال) است. اگر سیاره‌ای میان زمین و خورشید باشد، مقارنه سُفلی و اگر خورشید میان سیاره و زمین باشد، مقارنه عُلیا گویند. این حالت را اتصال و اقتران (قران) نیز گفته‌اند و کوکب را در این وضع، «متصل» و «مقترن» گویند. «مقابله» یا دشمنیِ تمام، از در یک خط قرار گرفتن زمین و خورشید و یک سیاره که مسیر آن به دور خورشید و خارج مسیر کره زمین باشد، حکایت می‌کند. در این هنگام، اختلاف طول آسمانی آن سیاره با خورشید، 180 درجه است. همچنین، این حالت میان دو برج در دایرةالبروج دیده می‌شود. برج‌هایی که با هم حالت مقابله یا تمام دشمنی دارند عبارتند از: حمَل با میزان؛ ثور با عقرب؛ جوزا با قوس؛ سرطان با جدی؛ اسد با دلو؛ سنبله با حوت<ref>ر.ک: مصفّی، ابوالفضل، ص747-746</ref>‏.

«منازجات الكواكب»: [[منجم بلخی، جعفر بن محمد|ابومعشر]] در این باب از اتصال کواکب در حالت‌های تثلیث، تربیع و تسدیس کوکب‌ها سخن می‌گوید<ref>ر.ک: متن کتاب، ص66-60</ref>‏. «تثلیث» قرار گرفتن ماه در جایی است که فاصله آن تا خورشید یک‌سوم (120) درجه باشد. تثلیث از جمله نظرات کواکب است. «تربیع» قرار‌گرفتن ماه در محلی است که فاصله آن تا خورشید یک‌چهارمِ فلک (90 درجه) باشد و حالت نیمه‌دشمنی میان دو برج یا دو سیاره است و «تسدیس» قرار گرفتن ماه در نقطه‌ای است که فاصله آن تا خورشید یک‌ششم فلک (60 درجه) باشد<ref>ر.ک: مصفّی، ابوالفضل، ص127، 132 و 135</ref>‏

«إشراف الكواكب»: شرف در مقابل «هبوط» است. درجاتی از برج یا همه برج را برای سیاره، شرف آن سیاره گویند. چنان‌که شرف آفتاب در 19 درجه حمَل و برج حمَل را شرف یا بیتُ‌الشرف لقب داده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص439</ref>‏.

«أحوال الكواكب مع الرأس»: این باب در باره مجاسده سیاره‌ها است؛ مجاسده همان مقارنه یکی از کواکب سیاره با یکی از عقدتین «رأس» یا «ذنب» است که از آن به مجاسده کواکب با آن عقده تعبیر می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص712-711</ref>‏.

«أحوال الكواكب عند ظهورها»: ظهور، تشریق و آشکار‌ شدن کوکب بعد از احتراق است و «غروب الكواكب»، پنهان ‌شدن کوکب چند روز پیش از احتراق است<ref>ر.ک: همان، ص544-504</ref>‏.

«أحوال الكواكب عند استقامتِها»: استقامت، حرکت کوکب به‌ترتیب برج‌ها است؛ به‌خلاف «رجوع» که بازگشت سیاره و حرکت طولی آن برخلاف ترتیب برج‌ها است. این کواکب را «مستقیم» گویند<ref>ر.ک: همان، ص37 و 315</ref>‏.

«أحوال تأثيرات الكواكب في الأقاليم»: اقلیم (اقالیم هفت‌گانه) در رُبع مسکون (روی خط استوا یا خط اعتدال) قرار دارد. هر اقلیم به‌ترتیب، به یکی از سیارات هفت‌گانه «کیوان»، «مشتری»، «مریخ»، «خورشید»، «آناهیتا»، «تیر»، «ماه» منسوب است.

«أوجات الكواكب»: اوج، در مقابل حضیض است و به معنی بلندی (ترفّع) و نقطه‌ای از مسیر قمر در اطراف کره زمین است که در آن نقطه، ماه بیشترین فاصله را از زمین دارد. «حضیض» کمترین فاصله ماه از زمین و کمترین فاصله هر ستاره نسبت به ستاره اصلی خود است. در نجوم قدیم مرکز اصلی، زمین بوده است؛ بنابراین اوج و حضیض، فاصله‌های سیاره‌های هفت‌گانه را نسبت به زمین بیان می‌کرده است<ref>ر.ک: همان، ص62-63</ref>‏.

«طوالع السنين»: اصطلاح «طالع» در اختر طالع، برج طالع و درجه طالع به‌کار می‌آید و نیز بخشی از «منطقة البروج» است که در هنگام رخدادی مانند ولادت یا آغاز سال نو، در افق شرقی باشد. در نجوم، با دیدن هر طالع، برای انجام برخی کارها (مانند ازدواج، کشاورزی، آغاز جنگ و...) سفارش‌هایی می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص487-486</ref>. ‏[[منجم بلخی، جعفر بن محمد|ابومعشر]]، طالع هر برج را نوشته است و در پایان، رخدادهایی را که هنگام «اقتران زُحل و مریخ» پیش می‌آید، بیان کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص82-72</ref>.‏

محققان در آغاز کتاب، شرح حالی از [[منجم بلخی، جعفر بن محمد|ابومعشر]] و معرفی آثار او نوشته‌اند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص21-5</ref>‏.