نمایش مبدأ برای ادیان جهان باستان (ایران)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR28527J1.jpg
| عنوان = ‏ادیان جهان باستان
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ولی، وهاب]] (نويسنده)
[[بصیری، میترا]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =/‎‏و‎‏8‎‏الف‎‏4 80/3 BL 
| موضوع =ادیان - تاریخ - تاریخ باستان
|ناشر 
| ناشر = وزارت فرهنگ و آموزش عالی. مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی (پژوهشگاه)
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1379ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE28527AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 964-426-105-4
| تعداد جلد = 3
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 28527
| کتابخوان همراه نور = 28527
| کد پدیدآور = 18495
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''ادیان جهان باستان'''، تألیف و اقتباس [[ولی، وهاب|وهاب ولی]] و [[بصیری، میترا|میترا بصیری]]، جلد سوم این مجموعه است که به معرفی ادیان ایران، اختصاص یافته است.

مطالب کتاب، در دو بخش اصلی، سامان‌دهی شده است. در بخش نخست، ابتدا به‌اختصار، تاریخ ایران باستان از‌ قبل از مادها تا پایان اشکانیان (پارتیان) مرور گردیده<ref>ر.ک: متن کتاب، ص1-46</ref> و سپس، منابع تاریخ ایران باستان، در اختیار خواننده قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>.

از جمله مطالب مهم این بخش، می‌توان به ویژگی‌های نظام دولتی پارتیان که در روند پیشرفت اقتصادی - اجتماعی و سیاسی، پدید آمده بود، اشاره نمود. این ویژگی‌ها، منبعث از سه عامل مهم بودند: نفوذ پندارهای بازماندگان پارسی‌های هخامنشی، اصول هلنی حکومت سلوکی‌ها که هنوز تا حدی رایج بود و بالاخره، سنت‌ها و عادات اتحادیه کوچ‌نشین‌های پارتی. این عوامل، به‌تدریج باعث تحول و نابودی رسومی گردید که از زمان جنگ‌های دموکراسی یونان، به یادگار مانده و تا پیش از استیلای پارت‌ها، در شهرها و دولت‌شهرهای یونانی آسیای صغیر، رایج بود. در دولت پارت‌ها، شاه در رأس حکومت قرار داشت، اما قدرت شاه، به‌منزله قدرت اشتراکی خانواده «ارشک‌ها» تلقی می‌شد و فقط وابستگان به این دودمان می‌توانستند از این قدرت بهره برگیرند. قدرت این افراد که جزو شورای اعیان بودند و در مسائل دولتی، به‌ویژه مسائل وراثت تاج و تخت، نفوذ فراوانی داشتند، یادگاری از زمان قدرت اتحادیه پرنی‌ها بود. همین نفوذ و قدرت، در زمان‌های بعدی، وسیله‌ای برای دخالت اعیان و اشراف در کارهای دولتی شد<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>.

در بخش دوم، به بحث پیرامون دین در ایران باستان پرداخته شده است. سرزمین ایران به سبب موقعیت خاصی که در محل تقاطع تمدن و فرهنگ حوزه بین‌النهرین و مدیترانه با تمدن‌های ماورای سند و ماورای جیحون داشته است و به‌اقتضای حوادث مهمی که بر آن گذشته، از دیرباز، محل ظهور و تصادم عقاید و ادیان گونه‌گون بوده است و نویسندگان معتقدند نه‌تنها آیین مهر و آیین زرتشت و زروان و مذهب مانی و مزدک در ایران و از ایران برخاسته، بلکه پاره‌ای ادیان دیگر نیز، به جهات و علل خاص، در برخی از بلاد یا در بعضی از ادوار، انتشاری بیش و کم در ایران داشته‌اند، مانند آیین بودا، یهود و آیین عیسی(ع) که از روزگاران باستان، در ایران وجود داشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.