نمایش مبدأ برای آیین اخلاق در قرآن

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR15640J1.jpg
| عنوان =آيين اخلاق در قرآن
| عنوان‌های دیگر =دستور الاخلاق فی القرآن. فارسی
دستور الاخلاق فی القرآن
| پدیدآوران =
[[دراز، محمد عبدالله]] (نویسنده)
[[عطایی، محمدرضا]] (مترجم)
| زبان =فارسی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏103‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏4‎‏ ‎‏د‎‏5041
| موضوع =
اخلاق اسلامی
قرآن - اخلاق
| ناشر =
آستان قدس رضوی، شرکت به نشر
| مکان نشر =مشهد مقدس - ایران
| سال نشر =1387 ش 
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15640AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15640
| کتابخوان همراه نور =15640
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|اخلاق در قرآن (ابهام‌زدایی)}}
'''آيين اخلاق در قرآن''' ترجمه فارسی کتاب «[[دستور الأخلاق في القرآن]]» اثر [[دراز، محمد عبدالله|محمد عبدالله دَرّاز]]، پژوهشى تطبيقى درباره اخلاق نظرى در قرآن، همراه با آيات اخلاق عملى است. این اثر، توسط [[عطایی، محمدرضا|محمدرضا عطايى]]، با قلمى شيوا و رسا، به فارسی سليس و روان برگردان شده است.
سه مقدمه مفصل از مترجم فارسی، محقق ([[غریری، سامی|سامى غريرى]])، ویراستار علمى (سيد‌ ‎محمد بدوى) و مترجم از فرانسه به عربى ([[شاهین، عبدالصبور|عبدالصبور شاهين]]) در ابتداى کتاب جاى گرفته است.
زبان اصلى این اثر (كه نام اصلى آن، «Le Morale Du Coran» مى‌باشد)، فرانسه بوده و مؤلف آن را به عنوان رساله دكتراى خود در فرانسه، به منظور معرفى اسلام و اخلاق اسلامى به غربیان نوشته است. بعدها توسط [[شاهین، عبدالصبور|عبدالصبور شاهين]]، استاد زبان دانشگاه قاهره، به عربى برگردانده شده كه خود این مسئله تا حدى از جاذبه کتاب، كاسته است؛ زيرا یک اثر زيبا در زبان اصلى همچون گلى است با تمام رنگ و بو و طروات طبيعى خود ولى همین كه دست به دست گشت و از زبانى به زبان ديگر- هرچند به وسيله مترجم چيره‌دست- برگردانده شد، از طرواتش كم مى‌شود و ديگر آن تر و تازگى و شادابى اولیه را ندارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/19 ر.ک: مقدمه مترجم فارسی، ص19]</ref>
با وجود این امر، این اثر، داراى امتيازهاى فراوانى است كه آن را از آثار مشابه، متمايز مى‌سازد از جمله آنكه:
#اين کتاب توسط شخصيتى كم‌نظير آشناى به زمان، نوشته شده است. چنان كه دانشمند رجالى، [[زرکلی، خیرالدین|خيرالدين زركلى]] درباره وى مى‌نویسد: «وى [[دراز، محمد عبدالله|محمد بن عبدالله درّاز]]، فقيه و متأدب مصرى از جمله بزرگترين دانشمندان و اساتيد دانشگاه الازهر، داراى تأليفات مختلف است...».<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/20 همان، ص20]</ref>
#بر متن کتاب توسط [[شاهین، عبدالصبور|عبدالصبور شاهين]]، علاوه بر ترجمه از فرانسه به عربى، تحقيقات و تعليقات سودمندى نيز انجام گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/20 ر.ک: همان]</ref>
#متن کتاب، پس از تعريف و تعليق توسط [[شاهین، عبدالصبور|عبدالصبور شاهين]]، به‌وسيله سيد‌ ‎محمد بدوى، استاد علم‌الاجتماع دانشگاه اسكندريه مصر، تطبيق شده و ارجاعات مورد بررسى قرار گرفته و نيز توسط استاد سامى غريرى، برای دومین بار یک سرى تحقيق و تعليق انجام گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/21 همان، ص21]</ref>
شايان ذكر است محققان نامبرده، در ارجاعات خود، در مورد رواياتى كه مورد اتفاق عامه و شيعه بوده است، تنها به ذكر منابع عامه بسنده نكرده‌اند، بلكه به منابع شيعه و كتب معتبر پيروان اهلى بيت(ع) از قبيل «اصول و فروع كافى»، «[[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]]»، «[[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام|بحار الانوار]]»، «[[تحف العقول عن آل الرسول صلى‌الله‌عليهم|تحف العقول]]» و نظاير اين‌ها نيز ارجاع داده‌اند كه این امر، بر اعتبار کتاب، افزوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/21 ر.ک: همان]</ref>
آنچه بر غنا و ارزش علمى این اثر افزوده، آن است كه مترجم فرانسه به عربى آن كه از اطلاعات عمیق دينى برخوردار است، خود استاد زبان عربى بوده و همان‌طورى كه زبان فرانسه را به خوبى آموخته و پايه‌هاى آن را استحكام بخشيده است، کتاب‌هاى زيادى نيز از دانشمندان را از فرانسه به عربى، برگردانده است. وى خود را در طول مدت سه سال، وقف ترجمه متن فرانسوى این کتاب به عربى نموده است. وى از هيچ كوششى فروگذار نكرده تا آن‌چه را كه از راه و روش اطمینان‌بخش در توان دارد، در خدمت این متن قرار دهد و هم‌چنين در راه بيان محتواى کتاب؛ تا در خدمت خواننده عرب زبان و در تعمق بخشيدن فرهنگ دينى وى باشد. از جمله- هم‌چون مؤلف- تنها به اشاره به آيات قرآن در پى نوشت‌ها و ذكر شماره آيه و سوره بسنده نكرده است؛ بلكه زحمت نوشتن تمام آيات كريمه و درج عين عبارات را بر خود هموار و بدان وسيله، زحمت خواننده را نسبت به مراجعه به قرآن در مورد آن آيات كم كرده است؛ آياتى كه خواننده را برای دريافت منظور نویسنده، از آن‌ها بى‌نياز نخواهد بود.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/29 ر.ک: مقدمه سيد‌ ‎محمد بدوى، ص29]</ref>
از ديگر اقدامات وى، ارجاعاتى است كه به کتاب‌هاى فقه، حديث، تفسير و علم كلام برای اطمینان به برخى از مطالب داده كه مؤلف به‌صورت خلاصه از فرانسوى آن‌ها را نوشته است؛ در حالى‌كه مترجم آزمندانه اصل عبارت آن‌ها را آن چنان‌كه در آثار عربى ذكر شده، آورده است و در پاره‌اى از موارد كه نویسنده با اشاره‌اى از كنار یک حادثه گذشته است، مترجم خودش را به زحمت انداخته تا تمام جزئيات حادثه را به‌طور كامل ثبت نمايد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/29 همان]</ref>
مى‌توان چنين گفت كه وى (مترجم فرانسه به عربى) در این ترجمه، كوشش زيادى را مبذول داشته است؛ آن‌هم به خاطر اينكه در بعضى از مواردى كه متن دشوار و مشتمل بر افكار دقيق فلسفى است، وى ناگزير بوده در برابر عبارتى ساعت‌هاى طولانى وقت صرف كند- چنان كه ویراستار علمى اثر (سيد‌ ‎محمد بدوى) نيز هنگام مراجعه به ترجمه، چنين كرده است- تا از درستى ترجمه و بيان معناى مورد نظر مؤلف، مطمئن شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/29 ر.ک: همان]</ref>
البته ویراستار علمى نيز به خاطر اعتمادى كه نسبت به آگاهى خود راجع به اطلاعاتى كه از سبک نویسنده و روش فكرى و دقت وى داشته، در گزينش الفاظى كه بيانگر انديشه و تفكر اوست، نقش و در این تلاش و كوشش مترجم (فرانسه به عربى)، سهم بسزايى داشته است و همین همیارى استوار بين ویراستار علمى و مترجم باعث شده است تا ترجمه‌اى رضايت‌بخش به وجود آمده تا در اختيار خواننده عرب زبان قرار گیرد و بدين‌وسيله، ترجمه به فارسی نيز آسان‌تر شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/29 ر.ک: همان، ص29-30]</ref>
در مقدمه مترجم فارسی، به ویژگى‌هاى کتاب و امتيازاتى كه وى را به ترجمه این اثر گران‌بها واداشته، اشاره شده است.<ref>مقدمه مترجم فارسی، ص19- 21</ref>
در مقدمه سامى غريرى، به اقدامات تصحيحى کتاب، اشاره گرديده است. از جمله آنكه وى بيشتر آيات قرآنى را كه در کتاب آمده، استخراج كرده و با قرآن مجيد مقابله نموده و مطابق اعراب قرآن، اعراب‌گذارى نموده است؛ با علم به اينكه برخى از آيات اصلاً نوشته نشده بود و بعضى به‌صورت صحيح و بعضى ناصحيح- نه نسبت آيه به سوره و نه ترتيب شماره آن‌ها- آمده بود؛ علاوه بر این كه نویسنده کتاب، گاهى عبارت خود را از آيه قرآنى اقتباس كرده است كه وى در حاشيه- تحت عنوان اقتباس از آيه كريمه- به این موارد اشاره نموده و نام سوره شماره آيه را ذكر كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/24 مقدمه محقق، ص24]</ref>
وى همچنين مرجع احاديث را از صحاح (صحاح شش‌گانه) و کتاب‌هاى حديثى ديگر بر حسب روش معمول در كارهاى تحقيقى تعيين كرده است؛ بدين‌ترتيب كه اول نام کتاب، سپس شماره جلد و صفحه و شماره حديث را آورده است؛ با علم به اين‌كه نویسنده، زحمت زيادى كشيده ولى حديث را به‌صورت متعارف كنونى نقل نكرده، بلكه تنها به نام کتاب و باب مربوط، بسنده كرده است. البته وى برگردان عربى را به‌خاطر رعايت امانت علمى- با اين‌كه جلد و صفحه و شماره حديث را آورده- به حال خود گذاشته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/24 همان]</ref>
نكته ديگر آنكه تعليقات وى بر پاره‌اى از مواردى كه نویسنده کتاب يا مترجم عربى آن نيز ذكر كرده‌اند، از باب همخوانى و مقايسه با مذاهب ديگر است و همچنين به یک منبع- آن‌طورى كه نویسنده ذكر مى‌كند- بسنده نكرده است؛ بلكه به‌خاطر اينكه خواننده با منابع حديث، در ديگر مذاهب نيز آشنا شود، برای ثبت منابع ديگر نيز تلاش نموده است. البته وى با نویسنده و همچنين با مترجم عربى آن در مواردى مانند جنگ‌هاى ردّه، برخورد و اختلاف نظرهایى دارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/24 ر.ک: همان، ص24- 25]</ref>
در مقدمه ویراستار علمى، ضمن اشاره به اقداماتى كه پيرامون ترجمه عربى و نيز ویراستارى کتاب صورت گرفته، خلاصه‌اى از انديشه‌هاى مهم کتاب، به‌طور گذرا بيان شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/27 مقدمه سيد‌ ‎محمد بدوى، ص27- 44]</ref>
در مقدمه مترجم فرانسه به عربى، ضمن بيان اهمیت کتاب و جايگاه و ارزش علمى نویسنده آن، به تشريح اوضاع سياسى و اجتماعى زمان نگارش کتاب پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/45 مقدمه مترجم از فرانسه به عربى، ص45- 65]</ref>
فهرست مطالب، در ابتداى کتاب آمده است.
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/260 به عنوان مثال ر.ک: پاورقى، ص260]</ref>، توضيح برخى از كلمات و عبارات متن.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/263 همان، ص263]</ref>، اصل برخى عبارات فرانسوى.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19893/1/273 همان، ص273]</ref>ذكر شده است.