التفاحة في النحو

التفاحة في النحو، از آثار ادیب، نحوی، واژه‌شناس، قرآن‌پژوه و فقیه مصری قرن چهارم هجرى قمری، ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل بن یونس مرادی، مشهور به نحاس و صفّار (متوفی ۳۳۸ق)، است که خلاصه مسائل دانش نحو را با بیانی روان و رسا برای علاقه‌مندانی توضیح می‌دهد که برای اولین بار می‌خواهند دستور زبان عربی را بیاموزند. پژوهشگر و مترجم و مصحح معاصر عراقی، کورکیس عواد (1908-1992م)، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقات مفیدی را بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابوجعفر نحاس را شناسانده، ولی در ‌خصوص ویژگی‌ها و روش اثر حاضر توضیحی نداده است؛ جز اینکه یادآور شده که در صفحه عنوان نسخه خطی اثر حاضر نوشته شده است: این کتاب با حجم اندک و اختصار الفاظش، فایده بزرگی دارد؛ زیرا مقصود را با عبارتی روشن و روشی آسان رسانده و برای مبتدیان از کتاب الآجرومية و الملحة روشن‌تر است و باید نوآموزان نحو، آن را بیاموزند و حفظ کنند و....

التفاحة في النحو
پدیدآوران	نحاس، احمد بن محمد (نويسنده) عواد، کورکیس (محقق)
ناشر	مطبعة العاني
مکان نشر	عراق - بغداد
سال نشر	1385ق - 1965م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• نویسنده، مقدمه‌ای بر کتابش نیفزوده و اهداف و چگونگی‌های نگارش اثر حاضر پنهان مانده است.
• کورکیس عواد، یادآور شده که در نسخه خطی این کتاب، لقب نویسنده به‌جای «نحّاس»، «صَفّار» آمده است و این نویسنده، هر دو لقب را دارد و در نسخه خطی کتاب دیگرش به نام كتاب الناسخ و المنسوخ في القرآن الكريم، همین لقب (صَفّار) ثبت شده است و البته لقب «نحّاس» در منابع کتاب‌شناسی و شخصیت‌شناسی بیشتر از «صَفّار» استفاده می‌شود.

یادآوری: هر دو لقب («نحّاس» و «صَفّار»)، یک معنا دارد: مسگر و رویگر.

ساختار و محتوا

• این اثر که بسیار مختصر است و فقط 17 صفحه و 31 باب دارد، گزیده بیشتر مباحث نحوی را شامل می‌شود. اولین مطلب، تقسیم کلمه عربی به اسم، فعل و حرف است و آخرین، اسامی غیر منصرف.

نمونه مباحث

• بدان که اسامی پیامبران(ع)، غیر منصرف هستند، به‌جز 6 اسم: نوح، هود، لوط، شعیب، صالح و محمد(ص) و... بدان: اسامی غیر منصرف وقتی بر آنها «ال» وارد کنی و یا اضافه گردد، تبدیل به اسم منصرف شود، مانند «مررتُ بالأسودِ»، «مررتُ بالسوداءِ»، «مررتُ بمساجدِكم» «مررتُ بمنابرِكم».

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.