نمایش مبدأ برای دلائل‌ القبلة‌ في‌ معرفة‌ أحوال‌ الأرض‌ و عجا‌ئبها‌

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR90876J1.jpg
| عنوان = دلائل‌ القبلة‌ في‌ معرفة‌ أحوال‌ الأرض‌ و عجا‌ئبها‌
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ابن القاص‌، احمد بن‌ ابواحمد]] (نويسنده)
[[حصنا‌وی، احمد محبس‌]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /الف2د8 93 G 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = المجمع العلمي العراقي
| مکان نشر = عراق - بغداد
| سال نشر = 1432ق - 2011م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE90876AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 90876
| کتابخوان همراه نور = 90876
| کد پدیدآور = 16592
| پس از = 
| پیش از = 
}}
‌'''دلائل القبلة في معرفة أحوال الأرض و عجائبها'''، تألیف [[ابن القاص‌، احمد بن‌ ابواحمد|احمد بن ابی‌احمد طبری بغدادی]]، مشهور به [[ابن القاص‌، احمد بن‌ ابواحمد|ابن قاص]] (متوفی 335ق/946م)، فقیه شافعی، از جمله منابعی است که در موضوع تشخیص قبله نوشته شده است. کتاب با تحقیق و مقدمه ارزشمند [[حصنا‌وی، احمد محبس‌|احمد محبس حصناوی]] منتشر شده است.

پس از اسلام، تعیین اوقات‌ شـرعی مـسلمانان بایستی با استفاده از علم‌ نجوم‌ صورت‌ می‌گرفت و یافتن جهت قبله نیز‌ از‌ نظر‌ جـغرافیایی‌ مـشخص‌‌ می‌شد. در این‌‌باره‌ مجموعه آثـاری هم پدید آمـد که در آنها دو موضوع اوقات شرعی و تعیین سمت قبله، در‌ قالب‌‌ اصطلاحات‌ نجوم محلی (قومی)، بحث می‌گردید. اینها، «كتب‌ المواقيت»‌ و یا‌ کتب‌ «دلائل‌ القبلة‌» نامیده می‌شدند<ref>ر.ک: هوشنگی، لیلا، ص64</ref>‏.

آثار [[ابن القاص‌، احمد بن‌ ابواحمد|ابن قاص]] بیشتر رساله‌هایی مختصر، ولی پرمحتواست. دلائل القبلة، از جمله این آثار است که پیش از انتشار توسط [[حصنا‌وی، احمد محبس‌|حصناوی]] در سال 1913م توسط لویس شیخو در مجله المشرق (ش 17) چاپ شده است<ref>ر.ک: ساروی، محمدجواد، ج4، ص436</ref>‏.

کتاب در دو بخش ارائه شده است:

بخش اول کتاب، بخشی تحقیقی به قلم محقق اثر است که در سه فصل به معرفی مؤلف، کتاب دلائل القبلة و نسخه آن پرداخته است. محقق اثر در این بخش کتاب، تلاش کرده تاریخچه تحقیقی مختصر و مفیدی از نگارش کتب دلائل القبلة ارائه کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص61-72</ref>‏.

علم دلائل القبلة، از علومی است که به علوم دیگری چون فقه اسلامی، علوم فلکی، جغرافیا و ریاضیات ارتباط دارد. کسانی که در علم دلائل القبلة، کتاب نوشته‌اند، به شیوه علوم هیئت عمل کر‌ده‌ و آن را به دو قسم تقسیم کرد‌ه‌اند: در یک قسم بر علوم هندی و یونانی قدیم اعتماد کرده‌اند و در قسم دیگر، شیوه عرب که در کتب انواء (اصطلاحی نجومی نزد عرب) و نجوم نوشته شده را پی گرفته‌اند. [[ابن القاص‌، احمد بن‌ ابواحمد|ابن قاص]] از شیوه مکتب دوم در تحدید نجوم و دلائل قبله استفاده کرده است<ref>ر.ک: همان، ص59</ref>‏.

در بخش دوم کتاب، متن تحقیق و تصحیح‌شده دلائل القبلة ارائه شده است که خود به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود، بدون آنکه بین آنها عنوان یا فاصلی باشد، بلکه تقسیم موضوعی است؛ قسم اول یا همان دلائل القبله، مشتمل بر مقدمه و ده باب است. در ابواب کتاب، تاریخ تحویل قبله به کعبه، ذکر جدی و قطب و نجوم قبله و جهت شهرها به سمت بیت‌الله الحرام، ذکر دریاها، کوه‌ها و شهرها گنجانده شده است. قسم دوم، یا شهرها که بخش عمده کتاب را در بر گرفته است، شامل ذکر هیئت زمین و چرخیدن آن به دور کعبه است. این قسم دوم در ترتیب به شیوه کتب بلدان نوشته شده است<ref>ر.ک: همان، ص75</ref>‏

==پانویس==
<references/>

==منابع مقاله==
# مقدمه و متن کتاب.
#[[:noormags:279989| هوشنگی، لیلا، ترجمه «نجوم اسلامی» دیوید ا.کینگ، مجله وقف میراث جاویدان، پاییز و زمستان 1375، شماره 15 و 16، ص 63 تا 72]].
# ساروی، محمدجواد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1370.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:جغرافیا (عمومی)، اطلس، نقشه]]
[[رده: تاریخ جغرافیا]]
[[رده:مقالات بازبینی شده2 اردیبهشت 1403]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ اردیبهشت 1403 توسط سید محمد رضا موسوی]]
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ اردیبهشت 1403 توسط محسن عزیزی]]